Vele blikken op het Midden-Oosten

Al maandenlang gaat er geen dag voorbij zonder nieuws uit het Midden-Oosten. Maar wat weten wij eigenlijk over de landen die dagelijks in het journaal te zien zijn? Met het boek Oost = West van Abdelkader Benali wordt handig ingespeeld op onze behoefte aan informatie over landen als Syrië en Egypte.

Oosterse avant-garde

In Oost = West zijn verschillende teksten van Benali samengebracht. Hierin beschrijft hij op verschillende manieren – verhalend, betogend – zijn ervaringen in het Midden-Oosten. Hij reisde veel door deze regio en woonde er zelfs een tijd. In het voorwoord, dat hij in tegenstelling tot de andere stukken speciaal voor deze bundel schreef, geeft Benali aan dat hij in het Midden-Oosten zag hoe Oost en West met elkaar omgingen als ’twee geliefden die tegen hun wil aan elkaar zijn uitgehuwelijkt en nog altijd niet durven toe te geven nooit echt met elkaar gepraat te hebben’.

De twee culturen staan volgens Benali niet open voor elkaar. Hij waarschuwt ervoor dat we als westerlingen niet door een gekleurde, Europese bril moeten kijken waarbij we bij voorbaat alles afkeuren wat we niet willen zien. In de jongeren die hij in de loop der jaren in het Midden-Oosten ontmoette, zag Benali de strijdlust om in zichzelf Oost en West te verenigen. Over de jongeren die momenteel in opstand komen schrijft hij:

Zij die daar in opstand komen, strijden voor een menswaardig bestaan. Hun kreet is: we hebben jullie nodig. Wij zijn Oost, wij zijn West.

De jonge artistieke en culturele voorhoede van het Midden-Oosten vormt een terugkerend onderwerp in Oost = West. In vrijwel iedere stad zoekt Benali kunstenaars op om met hen te spreken over de situatie in hun land. Zo spreekt hij in Beiroet met kunstenaar Marwan over de achteruitgang van de Libanese kunstsector. Met Hezbollahspecialist en schrijver Fadi kijkt hij terug op een bezoek van Condoleezza Rice aan het Midden-Oosten. Deze jonge elite bestaat voor Benali uit voorvechters van het idee dat Oost en West toenadering tot elkaar moeten zoeken.

Mengelmoes van stukken

Het scherpe voorwoord wekt de indruk dat Oost = West een bundeling is van teksten die de afstand tussen Oost en West bekritiseren. Helaas is dit niet het geval. Het boek is vooral een mengelmoes van genres, waardoor het soms lastig te lezen is. Het bevat een mix van persoonlijke notities, korte fictiestukken en reportages. Dat maakt het moeilijk om samenhang te ontdekken tussen de verschillende onderdelen. Waarom die samenhang ontbreekt, wordt duidelijk bij het lezen van de verantwoording. De stukken blijken vrijwel allemaal eerder gepubliceerd te zijn in uiteenlopende bronnen; van Vrij Nederland, De Groene Amsterdammer en de Volkskrant tot het literaire tijdschrift Passionate en zelfs een overheidspublicatie over migratie.

Het samenvoegen van zeer verschillende teksten, die zich weliswaar in hetzelfde gebied afspelen maar verder weinig overeenkomsten hebben, wekt de indruk van een haastklus. Afzonderlijk zijn ze soms informatief, soms indrukwekkend, maar altijd interessant en goed geschreven. Helaas heeft de bundeling van deze uiteenlopende stukken geen toegevoegde waarde. Voor geïnteresseerden in het Midden-Oosten zijn er interessantere boeken te vinden, en liefhebbers van Benali zullen aan zijn andere werk waarschijnlijk meer plezier beleven dan aan dit te haastig samengestelde boek.