Getekende stilte

De Nederlandse vertaling van Stitches werd al eind 2010 aangekondigd, toen als ‘Getekend’ en bij een andere uitgeverij. Waarom naast de verandering van uitgeverij ook een verandering van titel noodzakelijk werd gevonden is onduidelijk. ‘Getekend’ is een mooie dubbelzinnige titel, die aangeeft hoe belangrijk het vermogen zich uit te drukken via tekeningen was en is voor Small. Zoals de auteur het zelf verwoordt als hij laat zien hoe hij op zestienjarige leeftijd uit huis ging: ‘Kunst werd mijn thuis. Kunst gaf me mijn stem weer terug en daarna alles wat ik nog wilde of nodig had.’

‘Ziek zijn, dat was mijn taal’
Het mag niet verbazen dat je niet veel tekst aantreft in Sprakeloos. Vanaf de eerste bladzijden wordt filmisch ingezoomd op een gezin waarin iedereen zo zijn eigen manier van non–verbaal communiceren heeft: moeder slaat met de deurtjes van keukenkastjes, vader ramt in de kelder op een boksbal, en broer timmert op een drumstel. David zelf is een ziekelijk kind: ‘ziek zijn, dat was mijn taal’.

Ziek zijn lijkt de enige manier waarop de kleine David aandacht kan krijgen van zijn vader, die arts is en radioloog. Om zijn voorhoofdsholteontstekingen te bestrijden, wordt hij voortdurend onder zijn vaders apparaten gelegd, met – zo blijkt later – desastreuze gevolgen. Er groeit een gezwel in Davids keel dat aanvankelijk onterecht wordt aangezien voor een ongevaarlijke cyste. Pas na drie en een half jaar wordt hij geopereerd. Als hij wakker wordt is één van zijn stembanden verwijderd. Door het toevallig aantreffen van een brief van zijn moeder ontdekt hij dat hij kanker had.

Subtiele tekeningen
De rancune die David naar zijn ouders voelt is overduidelijk. Zij worden onaantrekkelijk afgebeeld, als mensen die zich meer bekommeren om een nieuwe auto dan om het welzijn van hun zoon. Mensen ook, die zijn boeken van hem afpakken en verbranden. Hoe bedrogen en verwaarloosd hij zich voelt weet David echter op subtiele, grotendeels onsentimentele wijze in beeld te brengen. Zo zegt hij niet direct dat hij zich verlaten voelt door zijn moeder, maar laat hij David dromen over een komisch uitziend vleermuisje, dat in de regen naar zijn moeder zoekt, om alleen een kapotte paraplu tegen te komen.

Dromen en fantasieën spelen sowieso een grote rol in het boek, wat Small alle ruimte geeft om zijn tekentalent tentoon te spreiden. Kleine David verdwijnt in papier, of kruipt weg in zijn eigen mond. Het zijn sterke metaforen, die magistraal in beeld zijn gebracht. Small weet hoe hij beweging kan suggereren, en hoe hij met een enkele pennenstreek de juiste gezichtsuitdrukking tevoorschijn kan toveren. De gewassen inkttechniek die hij hanteert creëert daarbij een schetsmatig en vaak onheilspellend effect.

Onaf
In alle lof die je Small moet toewuiven voor zijn verbeelding en uitdrukkingskracht is er echter wel een minpuntje te noemen: de plot. Terwijl David voor droomsequenties alle tijd neemt, passeren grote gebeurtenissen als zijn moeders lesbische affaire en zijn beslissing voortijdig het ouderlijk huis te verlaten juist in sneltreinvaart. Het geheel doet daardoor wat onevenwichtig en onaf aan. Dit wordt nog verergerd door een verklaring die achterin het boek is opgenomen, waarin wordt uitgelegd dat moeder Small toch ook zo haar eigen problemen had.

Het is de catch 22 van de autobiografie: om een mooi verhaal te maken moet je dingen weglaten en vervormen, maar hoe meer dingen je weglaat en vervormt, hoe verder je van de ‘waarheid’ verwijderd raakt. Sprakeloos was waarschijnlijk nog beter geweest als Small zijn verhaal vollediger had uitgesponnen en het geduld had opgebracht om de achtergrond van de andere gezinsleden te schetsen. Nu blijft iedereen behalve David zelf een karikatuur in de kantlijn. De kantlijn, weliswaar, van een sterk en prachtig getekend verhaal.