Onbehaaglijk debuut

Béla Tarr begon met filmen op 22-jarige leeftijd, nog voordat hij naar de filmschool ging. Aanvankelijk wilde hij filosofie studeren, maar hij werd geweigerd aan de universiteit. Dit had te maken met een 8mm-filmpje dat hij op 16-jarige leeftijd gemaakt had en waarmee hij opkwam voor de erbarmelijke omstandigheden waarin zigeuners in die tijd verkeerden, dat niet overeenkwam met de smaak van de autoriteiten. Na zijn afwijzing besloot de jonge Tarr dan maar voor de filmkunst te kiezen. Maar dan niet op de conventionele wijze, maar op zijn eigen dwarse manier. Family Nest is zijn eerste speelfilm, en heeft een stijl die zich laat omschrijven als documentairefictie. In deze film is direct Tarrs voorliefde voor lelijkheid en de menselijke conditie te vinden. Deze thema’s komen in vrijwel al zijn latere films terug.

Confrontaties

In Family Nest draait het om een familie die door erbarmelijke leefomstandigheden langzaam uit elkaar valt. Een vrouw woont bij haar schoonouders in vanwege gebrek aan een woning. Haar man keert na lange tijd terug uit het leger. Hij besluit niet terug het leger in te gaan, tot groot ongenoegen van zijn vader. Dit betekent dat hij geen gegarandeerd salaris krijgt, iets waar met name de vader zich zorgen om maakt. De spanningen tussen de familieleden lopen steeds verder op en uiteindelijk wordt de vrouw het huis uit gezet.

In deze confrontaties sparen de verschillende personages elkaar allerminst. Af en toe worden de gesprekken afgewisseld met een bezoekje aan de kermis, in scènes met sardonisch vrolijke muziek. Dit schrille contrast lijkt een ironisch statement over het toen heersende economische klimaat; de armoede was in die tijd dusdanig draconisch, dat gezinnen uit elkaar dreigden te vallen.

Hints

Boeiend is dat de film met slechts amateur-acteurs, veelal vrienden en familie, is geschoten, met een budget van circa 3500 euro. Nadat Tarr een eerste take had gefilmd, was de alternatieve filmstudio van Béla Balasz zo enthousiast, dat deze de rest van deze film financierde. Door ruimtegebrek heeft Tarr moeten kiezen voor close-ups. Dit zorgt voor een indringend en beklemmend portret, waarin je als kijker de woningkrapte kunt meebeleven tot het bijna onbehaaglijk wordt.

Tarr zou later bekend worden om zijn trage, meeslepende ritme en laat daar hier de eerste hints van zien. In uitgesponnen monologen vertellen de hoofdrolspelers wat er allemaal mis is aan het systeem. Hiermee krijgt de film een documentaire-achtige inslag. Deze monologen vergen wel het nodige geduld van de kijker. Het levert echter een mooi tijdsbeeld op van communistisch Hongarije en de toen nog idealistische jonge filmmaker, die het radicaal anders wilde gaan doen.

Family Nest is ook te koop als onderdeel van de ‘IFFR Jubilee Box’ met nog acht andere IFFR-films en een schijf met korte films.