Van Groningen naar de Colombiaanse jungle

Een aantal jaren geleden verscheen er een foto van een mooie jonge vrouw in gevechtskleding in de krant. Het was Tanja Nijmeijer, een Nederlandse wier dagboeken gevonden waren na een aanslag op haar FARC-kampement in de Colombiaanse jungle. Een bizar bericht dat veel vragen opwierp: wie was Tanja en wat bezielde haar? Journalisten doken op haar familie, die tot dan toe altijd gezwegen had over de bijzondere levenswandel van hun dochter, oud-huisgenoten en docenten om de keuze die Tanja gemaakt had te begrijpen. Maar veel wijzer werd niemand. Het werd weer stil rondom haar.

Geromantiseerde reconstructie

Nu wordt die stilte verbroken met een boek, geschreven door Liduine Zumpolle en Léon Valencia. Zij is een Nederlandse die zich al decennia inzet voor in de inwoners van Latijns-Amerika, hij zat bij de FARC, maar is erin geslaagd weer in de gewone maatschappij terug te keren. Geeft dit boek meer inzicht in de beweegredenen van Tanja? En behoedt het andere idealistische jongeren voor het zetten van domme stappen? Dat laatste is immers het doel van het boek, schrijven de auteurs in het nawoord.

De auteurs maakten hun geromantiseerde reconstructie van het leven van Nijmeijer op basis van de gevonden dagboeken, onderzoek en interviews – uiteraard niet met Tanja zelf. Dit heeft volgens de auteurs geleid tot een ‘betrouwbare reconstructie in verhaalvorm van Tanja’s leven’. Nijmeijers gedachtespinsels worden uitvoerig beschreven, maar of ze betrouwbaar zijn, valt ernstig te betwijfelen. Het lukt de schrijvers niet een geloofwaardig beeld van Tanja en haar keuzes neer te zetten, sterker nog, ze komen niet verder dan een karikaturale versie van haar: een naïeve, sensatiebeluste, harde vrouw.

Tanja zou het saai vinden in Nederland waar ‘sinds de Tweede Wereldoorlog niks spannends is gebeurd’. Tijdens haar studietijd ruilt ze na een paar jaar haar studentenkamer in voor een kraakpand. Ze gaat zich steeds meer verdiepen in Latijns-Amerika en reist meerdere malen naar Colombia, waar ze geraakt wordt door de armoede en het onrecht dat er plaatsvindt. Haar hart zou sneller zijn gaan kloppen toen ze voor het eerst een wapen in haar handen hield. Je kunt en wilt als lezer niet geloven dat het zo simpel is: meisje op zoek naar avontuur met hang naar geweld sluit zich aan bij een terroristische beweging. Hoe – op zijn zachtst gezegd – onhandig haar keuzes ook zijn, je gunt haar iets meer voordeel van de twijfel.

Geen antwoord

Beide auteurs zijn gelegenheidsschrijvers, en dat is te merken. Ze zijn ervaringsdeskundigen die een boek met veel informatie over de FARC en de geschiedenis van Colombia hebben geschreven. Dit levert lange feitelijke verhandelingen op waarbij het moeilijk is je aandacht te houden. Ook hebben ze alle mogelijke informatie over Tanja Nijmeijer verzameld en bij elkaar gebracht. Maar op de belangrijkste vraag, waarom ze kiest voor gewapend verzet, betrokken raakt bij terreuraanslagen waarbij kinderen omkomen, geeft het boek geen antwoord.

En nog kwalijker, tussen de regels door lezen we de frustratie van Zumpolle zelf. Ze steekt niet onder stoelen of banken Tanja maar een dom meisje te vinden, dat ze desondanks zou willen helpen de FARC te verlaten. De geschiedenis van Tanja Nijmeijer blijft ook na lezing van dit boek even bizar en moeilijk je in te verplaatsen. Het lijkt er niet op dat Tanja, haar familie, noch de idealistische jongeren die de schrijvers met dit boek proberen te bereiken geholpen zijn.