Wilco is Wilco!

e beluisteren. De lyrische commentaren op microblogsite Twitter gaven aan dat veel mensen dat ook daadwerkelijk deden. Gelijk hadden ze: de band heeft een zorgvuldig opgebouwde, uitstekende livereputatie.

De Effenaar is dinsdagavond dan ook afgeladen en vol gespannen verwaching. Als Tweedy en zijn kompanen rond negenen openen met ‘Ashes of American Flags’ is dat het startschot voor een gedenkwaardig avondje. ‘Ashes of American Flags’, overigens ook de naam van een uitstekende documentaire over de band, is niet de gemakkelijkste opener. Wel een mooie. Een nummer als dit, waarin je verwijzingen naar 11 september kan lezen, kan in verkeerde handen al gauw tot een sentimentele draak vanjewelste leiden. Niet bij Tweedy, die gaat pinnen en overweegt de aanschaf van Diet Coke en sigaretten.

Duister begin

Een charismatisch, maar intrigerend heerschap overigens. De eerste acht nummers is het contact met de zaal nagenoeg nul. De blik is donker en de groeven in zijn gezicht zijn diep. Contact of niet, hoogtepuntjes zijn er al genoeg in het begin van de set. Het bijtende ‘Bull Black Nova’, veel venijniger en bijtender dan op de plaat, het pompende ‘Shot in the Arm’ en grote verrassing ‘Cars can’t escape’, dat te zien is op I am trying to break your heart, de andere documentaire over de band die minder zonnige tijden belicht.

En dan, als een paranormale Eindhovenaar ‘Impossible Germany’ schreeuwt, wat de band  enkele seconden later prompt inzet, wordt de toon luchtiger. We vliegen minuten mee op de solo van stergitaritst Nels Cline en er lijkt lucht te komen in het gelaat van Tweedy. Hij kan zelfs lachen.

Variatie en experiment
Het vervolg van de set is uitgebalanceerd en afwisselend. De Wilcotrein stopt op verschillende stations. Een kraakhelder gitaarliedje met mooie samenzang als ‘Sonny Feeling’, Deep Soul in ‘Hate it Here’, unheimische krautrockdreiging in ‘Spiders (kidsmoke)’, een Beatlesque uitstapje in ‘Hummingbird’, de ultieme Stonesstamper ‘Casino Queen’ en zelfs een hit: ‘Jesus etc’, in Eindhoven met gepaste zuidelijke bescheidenheid meegezongen.

Het is niet altijd wat het lijkt bij Wilco. Neem ‘Via Chicago’. Bijna een prototype van een mooi liedje. Bijna. Want net als je dat wel weet, stort de band een ongenadige emmer noise uit over de onverstoorbaar doorzingende zanger. Alsof Sonic Youth onverwachts de nachtmis op kerstavond binnenstiefelt.

De Amerikaanse Radiohead schuwt bovendien het experiment niet. Samples, feedback en de complexe drumpartijen van Kotche geven de muziek een vervreemdende laag. Wilco ontstijgt daardoor het nogal conservatieve countryrockgenre waar men de band vaak gemakshalve maar bij indeelt. Wilco is niet in te delen. Wilco is Wilco!

Legendarisch?

En Wilco heeft Jeff Tweedy. Je zou wellicht in eerste instantie niet veel voor hem geven, zoals hij daar staat: ongeschoren, gekromd om de microfoon, de schichtige blik omlaag. Maar je gelooft hem wel. Meteen. Zijn stem met een heerlijk rafelrandje is daar debet aan. Een stem die zich bovendien in de rug gedekt weet door een gedreven band die volledig in balans lijkt en waarin de sterren op gezette tijden best even mogen stralen. Dat geldt niet alleen voor gitarist Cline, maar evengoed voor drumbeest Glenn Kotche.

Als het feest na tweeënhalf uur en de laatste toegift ‘Outta Mind (Outta Sight)’ écht afgelopen is, heb je een droge keel. Vergeten bier te halen! Was het legendarisch? Ach, zo’n groot woord is niet des Wilco’s. Laten we het ongeëvenaard noemen!