Een gevangenis van radeloosheid

Het stuk Werther is gebaseerd op de briefroman Die Leiden des jungen Werthers van Goethe. Het verhaal was destijds behoorlijk controversieel. Het gaat over een jongen, Werther, die tot over zijn oren verliefd raakt op Lotte, maar die afgewezen wordt voor een gewone, saaie zakenman. Hij verzinkt in zijn verdriet, dat hem zo tot wanhoop drijft dat hij uiteindelijk een pistool op zijn slaap zet. Het leidde in de achttiende eeuw, toen het boek verscheen, tot een rage: jongeren herkenden zich zo in de gevoelsmatig levende Werther, dat het aantal zelfmoorden schrikbarend steeg.

Productiehuis Meeuw uit Leeuwarden, dat werkt met leerlingen van de Jeugdtheaterschool, vraagt zich af hoe actueel deze tekst vandaag de dag nog is. Het verhaal uit de Romantiek, waarin jongeren bereid zijn zich voor de liefde van het leven te beroven, lijkt niet erg realistisch meer. Toch weten de drie jonge acteurs Lisa Frenkel, Bart Harder en Eva Meijering, met veel enthousiasme de beweegredenen van Werther voor het publiek te ontvouwen. Zowel de intense passie van de verliefdheid als de dramatische melancholie weten ze vol overtuiging over te brengen. Daarbij worden vooral de thema’s van de onbereikbare liefde en de tegenstelling tussen gevoel en rationaliteit benadrukt. Daarmee wordt het weer actueel. Het enigszins archaïsche taalgebruik wordt door de getalenteerde acteurs zo natuurlijk gebracht, dat ook moderne jongeren zich erin kunnen herkennen. Je gevoelens zijn toch altijd belangrijker dan het gezeur van je ouders en leraren over school en andere saaie, dagelijkse plichten?

Gevangenis

Daarmee is de stap naar zelfmoord nog niet gezet, natuurlijk. Het is de extreme eenzaamheid, zonder enig uitzicht, die Werther hiertoe drijft. Dat wordt benadrukt door de bijzondere locatie waar Werther gesitueerd is. Het stuk speelt in de Blokhuispoort, de oude strafgevangenis voor mannen in Leeuwarden. Inmiddels is daar geen gevangene meer opgesloten en worden de cellenblokken gebruikt voor culturele doeleinden. Toch hangt er nog steeds een bijzondere sfeer. Het stuk wordt niet in een oude cel gespeeld, maar in een witte gang. De gebruikte ruimte is daarmee erg lang, maar weinig breed, waardoor het benauwde gevoel versterkt wordt. De eenzaamheid die de gevangenen gevoeld moeten hebben, wordt weerspiegeld in de radeloosheid van Werther. De krijtstreepjes op de muren spreken daarmee boekdelen. Verder is het decor simpel gehouden: dat de oorspronkelijke roman uit brieven bestaat, komt terug in de stapels papier, enveloppen en inktpotjes die langs de muur staan, evenals in de kostuums, waar ook woorden en zinnen op geschreven zijn. Samen met het taalgebruik wordt zo het achttiende-eeuwse verhaal van Goethe met de moderne interpretatie verenigd.

Werther is een boeiende voorstelling over thema’s die ook tegenwoordig nog aanspreken, enthousiast gebracht door drie talentvolle acteurs. De speciale locatie waar het gespeeld wordt maakt het stuk alleen maar sterker. De doordringende eenzaamheid en wanhoop van Werther houden je zo drie kwartier gevangen en laten je niet los.

Werther is nog op 19 en 20 mei 2009 te zien in de Blokhuispoort in Leeuwarden, als lunch- en avondvoorstelling.