Een liefdesgeschiedenis die ontaardt in een strijd tussen volkeren

Op het eerste gezicht is Vogels een tamelijk traditioneel Romeo & Julia-verhaal. De Joodse onderzoeker Eitan (Jesse Mensah) en de Arabische historicus Wahida (Nastaran Razawi Khorasani) ontmoeten elkaar in de universiteitsbibliotheek van New York City en worden verliefd.
Na twee jaar neemt Eitan zijn vriendin mee naar Duitsland om haar voor te stellen aan zijn Joodse familie. Hun eerste reactie is voorspelbaar: natuurlijk mag deze Joodse jongen geen Arabische vriendin hebben. Alleen zijn Joodse grootvader, overlevende van de Holocaust, omarmt deze nieuwe liefde.

Bij een terroristische aanslag op de grens tussen Israël en Jordanië raakt de jonge Eitan echter ernstig gewond. Geliefde en familie moeten met de nieuwe situatie zien om te gaan.

Liefdespaar

Maar niets is wat het lijkt. Ouders en grootouders hebben geheimen, personages verbergen van alles. Mensen zijn beschadigd uit de Tweede Wereldoorlog gekomen. Joodse mensen die na de oorlog de staat Israël hebben gesticht in Palestina, hebben daar op hun beurt vuile handen gemaakt. Het is een land waarin alles politiek getint is en waarin aanslagen, gepleegd door beide partijen, aan de orde van de dag zijn.
Van een liefdespaar in New York met familie in Berlijn, verschuift de focus van Vogels naar het uitzichtloze Israëlisch-Arabische conflict. De vertelling verloopt niet lineair, maar springt heen en weer in de tijd. Zo krijgt de toeschouwer pas informatie op het moment dat die nodig is om het verloop van het verhaal te begrijpen.

Fladderen

De vogels uit de titel kennen verschillende dimensies. Het zijn de Joodse overlevenden van de Holocaust. Het zijn de vrije geesten die naar eigen keuze in de Joodse en in de Arabische wereld leven. En de vogels staan voor de identiteit van de personages, die uiteindelijk niet zo in steen gebeiteld blijkt als aanvankelijk lijkt.

Projecties van zwarte vogels fladderen op de witte achtergrond. De bijna volledig zwart/witte scenografie komt van Thomas Rupert. Vogels zitten in de uitgedroogde (stam-)boom die het decor completeert. Er wordt gesuggereerd dat hun restanten uit de lucht neerdwarrelen na de zoveelste terroristische aanslag.

Wonderschoon is de live muziek die de handeling begeleidt, uitgevoerd op diverse strijkinstrumenten door Amber Docters van Leeuwen.

Geëngageerd

Theatermaker en schrijver Wajdi Mouawad (1968), als kind gevlucht uit Libanon, stelt in zijn werk herkomst, identiteit en oorlog centraal. Zo ook in dit stuk. Regisseur Alize Zandwijk ensceneert met Vogels haar vierde stuk van deze schrijver.

Zandwijk heeft een lange staat van dienst wat betreft het regisseren van maatschappelijk-, en vaak politiek-geëngageerde voorstellingen. Bij het Ro Theater zette Zandwijk eerder onder andere drie stukken van Wajdi Mouawad neer. Ook Vogels is vooral een politiek verhaal.
De keuze voor de nadruk op het politieke boven het persoonlijke, resulteert in een nogal onevenwichtige regieopvatting. Personages van vlees en bloed zoals Eitan, Wahida en grootvader Etgar (Gijs Scholten van Aschat) kruisen voortdurend met figuren die vooral een concept uitdrukken en daardoor geen ‘levende’ mensen worden, zoals de extreem rationele psychiater (Marieke Heebink), de douanier (Hélène Devos) en de ‘symbolische Arabier’, neergezet door Yahya Gaier.
Daarbij duurt de voorstelling met twee uur en tien minuten, zonder pauze, echt te lang; dat is mede te wijten aan een aantal monologen waarin standpunten en filosofieën wel erg breed worden uitgesponnen.

Deze kritische noten daargelaten, is dit een fraaie, actuele, hartverscheurende en ijzingwekkende voorstelling.

Tekst: Wajdi Mouawad
Vertaling: Tom Kleijn)
Muzikant: Amber Docters van Leeuwen
Scenografie: Thomas Rupert
Kostuums: Sophie Klenk-Wulff
Hoofd techniek: Reyer Meeter
Fotografie: Fabian Calis