Camera focust op het ongeluk van Oidipous

Vader Laios verdrijft baby Oidipous van huis, omdat aan de vader is voorspeld dat zijn zoon hem zal vermoorden. Maar zoals dat gaat met Griekse voorspellingen: er is geen ontkomen aan. De volwassen Oidipous ontmoet bij toeval zijn onbekende vader, doodt hem tijdens een ruzie, en trouwt met zijn weduwe, die dus zijn moeder is.

Oidipous’ lot vormt de spil van de Thebaanse tragedies van Sofokles (497-405 voor Chr.): Oidipous Tyrannos, Oidipous in Kolonos en Antigone. In het eerste stuk begrijpen Oidipous en Iokaste wie hij is. Iokaste slaat de hand aan zichzelf en Oidipous steekt zich de ogen uit. In het tweede wordt de blinde Oidipous verzorgd door zijn dochter Antigone. In het derde stuk is Iokaste’s broer Kreon koning van Thebe. De ijverzuchtige broers van Antigone vermoorden elkaar. De ene krijgt van Kreon een staatbegrafenis, de andere moet onbegraven blijven liggen, ten prooi aan roofdieren. Tegen de wil van oom Kreon, begraaft Antigone haar broer toch.

Chronologie
Regisseur Thibaud Delpeut is gefascineerd door de klassieken. Hij actualiseerde Sofokles’ teksten en verweefde de drie verhalen tot één voorstelling. Dat is een begrijpelijk idee. Normaal verwijst het ene stuk in zijn teksten naar het andere. In deze voorstelling lopen alle handelingen naast elkaar en door elkaar heen. Probleem is alleen dat het verhaal daardoor niet in chronologische volgorde wordt verteld. Dat kun je gewaagd noemen, het is nu en dan knap onlogisch en ook gewoon lastig te volgen als je de oer-verhalen niet goed kent. Bovendien speelt Alwin Pulinckx in één moeite door zowel Antigone’s weerspannige broer Polyneikes, als haar verloofde Haemon. Antigone gaat dus trouwen met iemand die zojuist net haar broer was.

Afgezien daarvan is dit een goed gelukte, emotioneel sterke en overtuigend geactualiseerde voorstelling. Het decor is een soort kantoorgebouw waarvan de ruiten zijn ingegooid. Een camera dient als massamedium. Machthebbers praten in de lens wanneer ze iets tegen het volk willen zeggen. Zo doet Jacob Derwig een levensecht stand-upje om als koning Kreon de Thebanen toe te spreken. Kreon denkt dat hij de baas is als hij maar heel erg autoritair doet. Zijn ogen worden gigantisch groot tegen de achterwand geprojecteerd.

Blind

Die camera werkt voyeuristisch als in De Gouden Kooi wanneer Oidipous’ ellende voor iedereen zichtbaar wordt dankzij dat alziende oog. Barry Atsma zet een macho, maar tegelijkertijd warmbloedige Oidipous neer. Janni Goslinga als Iokaste is dolverliefd op haar man, en het is dan ook invoelbaar dat ze zelfmoord pleegt als ze begrijpt dat dit geluk haar niet is gegeven. Hadewych Minis is de integere, maatschappelijk verantwoorde Antigone.

Erg mooi is Fred Goessens in de rol van de blinde ziener Tiresias. Hij voorspelt alle rampspoed volkomen lakoniek, tastend naar een plek om te zitten. Uit zijn manier van praten is duidelijk dat hij al weet dat ieders toorn hem zal treffen, als brenger van het slechte nieuws. ‘Je hoeft niet blind te zijn om dat te zien.’ Eigenlijk vormt zijn boodschap de kern van deze voorstelling: alles draait om zien en niet zien. Wie niet kan kijken, begrijpt alles. Wie wel kan zien, is stekeblind. Vooral de uiteindelijke koning Kreon. Ondanks zijn wereldlijk gezag, ontglippen macht en geluk hem.

Antigone-Kreon-Oidipous is tot en met 11 april te zien, alleen in de Toneelschuur in Haarlem. Zie hier voor meer informatie over deze voorstelling.