Sneeuwwitje, Doornroosje en Jackie op de praatstoel

Het is de eerste keer dat er in Nederland een stuk wordt opgevoerd van de Oostenrijkse Elfriede Jelinek. In 2004 won deze schrijfster de Nobelprijs voor de Literatuur en dat is aan de teksten ook wel te merken. Prinsessendrama’s is een uitvoering van drie van de vijf toneelstukken uit de serie De dood en het meisje. Hierin laat Jelinek vijf sprookjesprinsessen en moderne iconen aan het woord over hun tragische situaties. Het resulteert in interessante filosofische bespiegelingen, gegoten in fraaie, associatieve zinnen, hoewel Jelinek hier en daar teveel dreigt uit te wijden.

Schoonheid

Om te beginnen wordt Sneeuwwitje geconfronteerd met de jager, Raymond Thiry, die al snel de dood zelf blijkt te zijn. Sneeuwwitje verbaast zich over haar schoonmoeder, die telkens weer de spiegel ter hand nam, terwijl ze toch wel wist wie de meeste schoonheid bezat. En die vergiftigde Granny Smith heeft daar niets aan afgedaan. Het gaat over ouder worden, maar toch mooi willen blijven. Ironisch genoeg wordt de schone Sneeuwwitje gespeeld door Gillis Biesheuvel, die een wit, Marilyn Monroe-achtig jurkje aan heeft getrokken. Op overtuigende wijze zet hij Sneeuwwitje neer als een ijdele prinses, die toch slachtoffer geworden is van haar lot. Uiteindelijk komt ook zij de dood tegen, wanneer de jager haar zonder pardon neerschiet.

Mannen en macht

Is het eerste gedeelte nog even wennen aan de filosofische teksten van Jelinek, bij Doornroosje wordt het al wat beter te volgen. Ook hier gaat het over het behoud van een prachtig uiterlijk, want de prinses, Manja Topper, heeft honderd jaar geslapen maar lijkt niets ouder geworden. Toch zal de tijd ook aan haar gaan knagen. Het gaat ook over haar lot: ze heeft niets te kiezen, ze moet maar afwachten wie haar wanneer wakker gaat kussen. Dat beseft Kuno Bakker als de prins maar al te goed, want hij heeft ervoor gezorgd dat Doornroosje nu bestaat, dus heeft hij macht over haar. Het vertoog over de onderdrukking van de vrouw loopt uit op een dierlijke verkrachting, met een grote bospaddestoel als fallus voor de prins, in hondenpak gestoken. Twee kippen komen langs met een spandoek waarop ‘KOM NAAR OOSTENRIJK. JUIST NU!’ geschreven staat. Op deze groteske manier geeft Jelinek haar woede over haar land weer.

Kleding is alles

Na de pauze is het woord aan Jackie Kennedy. Deze vrouw heeft van alle prinsessen die hier worden opgevoerd, waarschijnlijk het meeste te lijden gehad. Ze vertelt in een zware monoloog over haar vele dode kinderen, over ziektes en op plastische wijze hoe haar man werd doodgeschoten, met zijn hoofd op haar schoot. Ook over haar functie als publieke vrouw, als stijlicoon, laat ze zich uit. Langzaamaan gaat het ook over jaloezie, over het overspel van haar man, vooral met Marilyn Monroe. Jackie is iets dankzij haar kleding, ze ís haar kleding. Heel treffend wordt ze dan ook neergezet in een mantelpakje van Chanel, met grote zonnebril en filtersigaret. Bijzonder is dat alle acteurs, dus drie mannen en een vrouw, om de beurt Jackie spelen. De vaart gaat er echter tijdens deze lange lappen tekst een beetje uit. Het is interessant wat Jackie vertelt, maar van het publiek wordt erg veel gevraagd wanneer het zeker een half uur moet luisteren naar vier acteurs op krukjes, zonder dat er verder iets gebeurt. Het gevoel bekruipt dat Jackie op den duur telkens hetzelfde vertelt, waardoor de aandacht verslapt. De tekst had hier beter iets ingekort kunnen worden. Desondanks weten de acteurs het verhaal levendig te brengen, waarbij vooral Biesheuvel opvalt.

Prinsessendrama’s is al met al een bijzondere voorstelling van een getalenteerd auteur. Vier acteurs weten hier een ironische draai aan te geven, wat versterkt wordt door het overdadige decor vol nepsparren. Het gaat over het wezen van stijliconen, van het ophemelen van uiterlijkheden die uiteindelijk toch waardeloos blijken te zijn wanneer de dood op de loer ligt. Het zwakke punt is de lengte van de teksten, maar dat doet niets af aan de kracht van het stuk.

Prinsessendrama’s is nog tot en met 19 december te zien in verschillende theaters in het land.