Tweekamersamenleving

Er zit iets van bewondering in de blik van Euniçe. De gehoofddoekte Turkse bovenbuurvrouw lijkt onder de indruk van de moderne, zelfverzekerde Blanche. Misschien zou zij ook wel zo vrij en onafhankelijk willen zijn als dat rare wezen met die gegoede maniertjes die zojuist is ingetrokken bij buurvrouw Stella. Maar al snel blijken die maniertjes net zo onecht als de motieven van Blanche om haar zus weer eens op te zoeken.

In de oorspronkelijke versie speelt A streetcar named desire in New Orleans. Een bewuste keuze van de Amerikaanse schrijver Tennessee Williams. Want, zo schrijft hij in een van de eerste regieaanwijzingen van het stuk: ‘New Orleans is een kosmopolitische stad waar bevolkingsgroepen relatief warm en gemakkelijk met elkaar omgaan.’ Tegen die culturele achtergrond plaatst Williams het verhaal van de gegoede Stella die trouwt met de arme macho-Pool Stanley. De spanning loopt op als zus Blanche onder valse voorwendselen op bezoek komt en met haar divagedrag de verhoudingen tussen de zussen, maar ook tussen Stanley en Stella op scherp zet.

Regisseur Eric de Vroedt verplaatste voor zijn versie van A streetcar…, die hij maakte voor Toneelgroep Amsterdam en Toneelschoolproducties, de situatie van New Orleans naar een krappe tweekamerflat in een grote Nederlandse stad. Een superrealistische flat is het, volgestouwd met meubels, Stella’s kitscherige snuisterijtjes, badkamergerei, een aanrecht met een aardige lading drank. De kranen werken echt, net als de lampen, de stofzuiger en de koelkast. Aan het balkon van de bovenburen is een schotelantenne bevestigd. En omdat Stanley in De Vroedts versie van Marokkaanse afkomst is, hangen er naast de foto’s van Stella en Stanley Arabische teksten boven het bed. Alleen de deuren en muren ontbreken, waardoor het publiek letterlijk een doorkijkje in het huis krijgt en daarmee in het leven van de personages. Een gevoel dat nog versterkt wordt doordat het publiek aan weerszijden van de flat wordt geplaatst en door het huis heen de andere helft van het publiek kan zien.

Eigenlijk voelt het nog het meest alsof we stiekem bij een willekeurige flat in de grote stad naar binnen gluren en daar getuige zijn van de ruzies en spanningen die in elke woning, elke familie voorkomen. We kijken naar echte mensen.

Echte mensen wier ideeën over wie ze zijn, wie ze willen zijn, wie ze zouden willen dat de ander zou zijn, hard met elkaar in botsing komen. Vaak zitten ze elkaar letterlijk in de weg in de te krappe flat. Stanley, de ex-militair die graag de macho uithangt bij zijn vrienden en die denkt dat hij de vrouwen de baas is. Stella, de sterke vrouw die zich niet door Stanley laat commanderen, hem regelmatig verbaal in de hoek zet, hem steeds weer wil verlaten, maar zielsveel van hem houdt. Blanche, de labiele zus die haar hele hebben en houden is kwijtgeraakt, maar daar niet aan wil. Ze blijft vasthouden aan het beeld van de gegoede, moderne vrouw, waarmee ze macho Stanley tot wanhoop drijft. En de stille Euniçe, die Blanche’s onafhankelijkheid bewondert en in navolging van haar de hoofddoek afdoet en zich beter gaat kleden. Maar die, als Blanche niet zo zelfverzekerd blijkt te zijn als Euniçe dacht, snel weer terugkeert naar haar vertrouwde, eigen, gehoofddoekte zelf. A streetcar… laat als het ware een minisamenleving zien, een land op tweekamerflatniveau waarin verschillende mensen een plekje voor zichzelf proberen te veroveren. Een onderwerp dat De Vroedt ook onderzocht in zijn vorige voorstelling MightySociety5.

Bovenop dit ijzersterke concept en het prachtige decor kan De Vroedt ook nog rekenen op de talenten van zijn acteurs, die zich met veel plezier door de eindeloze lappen tekst van Tennessee Williams racen. Ze mompelen, schreeuwen, zetten stemmetjes op, maken geintjes en geven daardoor vaart aan de voorstelling. Het zijn vooral de vrouwen die mooie sterke personages weten neer te zetten. Janni Goslinga won terecht een Colombina voor haar rol als de sterke en gevoelige Stella en Tamar van den Dop doet niet voor haar onder als Blanche. Maar Çigdem Teke zet als de stille Euniçe de sterkste vrouw neer. Omdat zij als enige personage uiteindelijk kiest voor wie ze echt wil zijn: zichzelf.