Angels in America stijgt boven zichzelf uit

De joodse Tony Kushner schreef het tweeluik Angels in America in 1992. Destijds gold het stuk als controversieel, want het verhaalde onomwonden over de Aids-epidemie, de homogemeenschap en het faillissement van een conservatieve regering die haar ogen te lang gesloten en haar lippen te stijf op elkaar hield. De twee delen, elk goed voor een avondvullende voorstelling, worden hier achter elkaar gespeeld.

Aftakeling

Gedurende de vijf uren op het toneel lopen de levenslijnen van een groep inwoners van Manhattan, New York dwars door elkaar heen. De rode draad is de aftakeling. Enerzijds de aftakeling van de met HIV besmette homoseksuele Prior en anderzijds de achteruitgang van de reputatie van de oerconservatieve advocaat Roy Cohn en van het huwelijk van griffier Joe, die zijn ware geaardheid negeert omwille van zijn afkomst en omgeving.

Homohaat
Prior (Eelco Smits) wordt, terwijl zijn ziekte hem langzaam sloopt, in de steek gelaten door zijn vriend Louis (Fedja van Huêt), die bang is dat hij de aftakeling niet aankan. Hij loopt de naïeve Joe (Barry Atsma) tegen het lijf, die door zijn aan valium verslaafde vrouw gedwongen is te bekennen dat hij – een blonde, conservatieve, mormoons, Reagan-stemmende griffier – op mannen valt. Daartussendoor laveert de vuilgebekte, invloedrijke advocaat Cohn (Hans Kesting), die homohaat predikt maar achter de schermen wordt besmet met Aids tijdens een van zijn vele (homo)seksuele escapades.

Hallucinaties

Gedateerd is de voorstelling absoluut niet. De feiten die op het toneel worden getoond, nemen je weliswaar mee naar een periode die weinigen van ons zich helder voor de geest kunnen halen. Maar het is de verdienste van schrijver Kushner dat de kern van dit stuk uitstijgt boven de tijdsgebonden ontwikkelingen. Door zijn personages te laten wegvluchten in dromen en hallucinaties, door ze te laten bezoeken door engelen, worden universele thema’s als hoop, angst, aftakeling en vriendschap aangeboord. Heel fijn zijn ook de spitsvondige dialogen, de uitgebalanceerde afwisseling tussen drama en luchtigheid en vooral de humor, die deze vijf uur toneel geen minuut te lang doen aanvoelen – integendeel.

Subtiel
Kushner laat bovendien op subtiele, maar niets ontziende wijze zien dat angst voor homo’s onterecht is. Hij gaat de associatie tussen de homogemeenschap en het HIV-virus geen moment uit de weg. Het zijn juist deze mannen die het leven zoveel beter lijken te begrijpen dan welke rechtschapen mormoon dan ook. Dankzij hun overgave aan leven en liefde, leren ze genoeg van de wereld om zichzelf niet voor de gek te houden met conventies en vooroordelen.

Topniveau

Het zijn vooral de acteurs die dit stuk op een hoger niveau tillen. Vooral Hans Kesting als Cohn en Eelco Smits als de doodzieke ex-drag queen Prior leveren prestaties van topniveau. Kesting, sjouwend met een veelvoud aan infusen en op zijn ziekbed geplaagd door plaaggeesten uit zijn verleden, behoudt zijn cynische karakter tot het bittere einde. Smits maakt van Prior een sympathiek personage, fladderend tot hij vleugellam wordt gemaakt. Ook de rest van de acteursploeg, waaronder Hadewych Minis en Roeland Fernhout, zijn stuk voor stuk goed op dreef.

David Bowie
Mede dankzij het uiterst kale decor van de vaste scenograaf van TGA, Jan Versweyveld, komen hun acteerprestaties goed tot hun recht: kale muren, een abstracte videoprojectie op de achterwand en alleen een draaitafel vol platen van David Bowie. Toch slaat de twijfel even toe of Van Hove zijn stempel niet te vaak en te duidelijk op zijn stukken heeft gezet. Het gebruik van video, het tempo van het stuk, het strakke hoekige en kleurloze decor, de vele (en harde) popmuziek, de snelle dialogen; we hebben het allemaal eerder gezien. Het doet even verlangen naar een nieuw soort enscenering van de regisseur, met ingrepen die je wat minder bekend voorkomen. Maar zeuren mag in dit geval niet, want Van Hove’s bekende stijlgrepen tonen ook hier hun kracht. Angels in America is nu al een van de topstukken van dit seizoen, en verdient eigenlijk een uitgebreidere speellijst dan nu gepland is.

Angels in America is te zien tot en met 31 mei. Klik hier voor meer informatie en de speellijst.