Een saaie nuance

Zekket is het derde deel uit het vijfluik Pax Islamica, naar een concept van de Egyptische acteur en theatermaker Sabri Saad El Hamus. Met dit vijfluik beoogt Saad El Hamus een genuanceerd beeld van de Islam neer te zetten en zoekt hij naar meer openheid en begrip. In ieder deel werkt hij samen met een andere tekstschrijver en regisseur. De onlangs bij Het Zuidelijk Toneel vertrokken Olivier Provily tekende voor de regie van deel III.
De voorstellingenreeks is gebaseerd op de vijf zuilen van de Islam. Deze avond is het de beurt aan de derde zuil, ‘Zakat’: de plicht tot het geven van aalmoezen.

Culturele verwarring

Foto: Pieter Boersma

Sinds januari 2008 is Saad El Hamus artistiek leider van De Nieuw Amsterdam, een multiculturele theatergroep die probeert allochtone acteurs kansen te geven. Eerder al richtte hij de stichting Maqam Lamaqul op. De theatervoorstellingen die uit deze stichting voortkwamen, hadden tot doel de Nederlandse en de Arabische wereld een beetje dichter bij elkaar te brengen. Op meerdere vlakken doet Saad El Hamus zodoende een poging een tegenstem te bieden aan de belaging van zijn geloof door mensen zoals Geert Wilders, wiens naam inmiddels ook al begint door te dringen in de Nederlandse theaters. Of we daar blij mee moeten zijn, valt te betwijfelen.

Eén persoon is er in ieder geval niet blij mee. Hij raakt ervan in de war. In een monoloog van een uur, van de hand van Ko van den Bosch, beschrijft hoofdrolspeler Saad El Hamus zijn redenen om te vertrekken uit zijn geboorteland Egypte om zich later in Amsterdam te vestigen. De persoonlijke aanvallen die hij krijgt te verwerken – ineens is hij louter moslim en dus een potentiële terrorist – veroorzaken kortsluiting in zijn hersenen.
Hij kwam hier met goede bedoelingen, op zoek naar de Verlichting, met Sartre en Camus in de hand – en hier loopt het dan op uit. Nu zit hij in een kille witte ruimte, op een stoel achter een leeg tafeltje, wachtend op de oplossing, die hij hoopt te krijgen van de psychiaters. Saad El Hamus neemt alle rollen op zich: hij speelt zowel de patiënt ‘de heer El Hamus’ (niet toevallig gekozen), als de twee naamloze psychiaters.

Te ingetogen

Foto: Pieter Boersma

Net zoals in deel twee, Mohammed & Omnya, draagt Saad El Hamus de voorstelling. Hij weet moeiteloos te schakelen tussen de psychiaters en de patiënt en dat is prettig om naar te kijken. Maar helaas slaak je af en toe ook een zucht van verlichting als er eindelijk wat beweging in het stuk wordt gebracht, al is het maar een kort loopje naar de muur. De humor, die een belangrijk aandeel had in het vorige deel, is hier bijna geheel afwezig. Dat maakt het stuk niet bepaald lichter. De ingetogen sfeer is zo ijl, dat er geen ‘lucht’ meer in de voorstelling zit. Hierdoor wordt de voorstelling afstandelijk en wordt er de toeschouwer geen mogelijkheid geboden zich te verhouden met de heer El Hamus en de oorzaak van zijn problemen.
Wat in potentie een intrigerend spel tussen werkelijkheid en fictie had kunnen worden, loopt spoedig spaak op de muur die de heer El Hamus om zich heen bouwt. Daardoor dreigt de opzet van Saad El Hamus’ reeks ondergesneeuwd te raken en dat is meer dan jammer. Helemaal wanneer je beseft, dat Zekket zo weinig prijsgeeft over de derde zuil van de Islam. Of het moet zijn dat Saad El Hamus zich aan de Nederlandse samenleving heeft gegeven en daar niets voor terugverwacht, maar dit riekt teveel naar ‘hineininterpretation’.

Hoewel idee en opzet sympathiek te noemen zijn, blijkt hoe fragiel een dergelijke onderneming is. Het kan prachtig zijn of instorten als een kaartenhuis. Gelukkig heeft Sabri Saad El Hamus nog twee kansen.

Zekket (Pax Islamica deel III) van Sabri Saad el Hamus is nog te zien tot en met 28 februari 2008. Klik hier voor meer informatie en speellijst.