Jonge Harten Festival

Vanaf 24 november tot en met 1 december is niet alleen de binnenstad van Groningen, maar ook die van Assen, Veendam en Delfzijl in de ban van het Jonge Harten Festival. Dat is inmiddels aan zijn tiende jaargang toe.

Op allerlei locaties kun je kennismaken met spannend en gedurfd eigentijds theater, dans, muziek en crossover van vaak jonge makers voor een jong publiek. Natuurlijk is de wat oudere bezoeker is ook van harte welkom: het gaat er, tenslotte, om of je ‘jong’ van hart bent. Er staan een reeks van bekende regionale en (inter)nationale voorstellingen op het programma, er zijn workshops en er is na afloop van een voorstelling een mobiele borreltafel waar het publiek in gesprek kan komen met de makers.

8WEEKLY kan dit festival natuurlijk niet aan zich voorbij laten gaan en zal op deze plek verslag doen. Onze redacteur Koen van Hees bezoekt de volgende voorstellingen: Tourniquet van het Vlaamse collectief Abbatoir Fermé en Publikumsbeschimpfung van het eveneens Vlaamse gezelschap De Koe.

Voor meer informatie en het volledige programma, kijk hier.

De Koe – Publikumsbeschimpfung

Wat je al niet doet uit liefde voor dit vak. Je verwacht natuurlijk niet dat je aan het einde van een voorstelling wordt uitgescholden. Zoals niemand van de toeschouwers, overigens. De acteurs hebben het gelukkig niet alleen maar op recensenten gemunt. Het is misschien maar goed ook dat ze het niet wisten; wie weet wat de schrijver dezes dan naar zijn hoofd geslingerd zou krijgen.
En het begon nochtans zo vredelievend. Een groep jonge Vlaamse, en een Nederlandse, acteurs, die van Publikumsbeschimpfung vorig jaar hun eindexamenproject van de Toneelschool van Antwerpen maakten, vertellen bedeesd waar deze voorstelling over gaat.

Andere koek

foto: Koen Broos

Maar is het wel een toneelvoorstelling? Peter Handke, een van meest toonaangevende Oostenrijkse schrijvers van de 20e eeuw, schreef de tekst in de jaren ’60 en deed daarmee toen veel stof opwaaien. Het stuk zoekt immers naar de grenzen van het theater. Wat blijft er over als acteurs stellen dat zij slechts de spreekbuis van de auteur zijn of, misschien erger nog, dat zij niet aan het spelen zijn. De gebruikelijke afstand tussen acteur en toeschouwer wordt opgeheven, want dat is toch maar een kunstmatige theaterwet. Het draait deze avond om ons, de toeschouwers. We worden eindelijk eens serieus genomen. Niet langer apathisch afwachten op wat er komen gaat – er komt toch niets – maar het middelpunt van de avond zijn. Dat is nog eens andere koek!

Over koek gesproken; het theatergezelschap kan het niet laten om helemaal niets te doen op het podium en ze bereiden dan ook gedurende de voorstelling een overdadige maaltijd voor. Een slimme oplossing, want het illustreert de tekst. We moeten niet denken dat het snijden van wortels een andere, of diepere, betekenis heeft dán het snijden van wortels.

Kort lontje

foto: Koen Broos

Aan het einde komt de omslag. De acteurs begrijpen ook wel dat wij niet zó dom zijn. Zo ostentatief stellen dat ze niet spelen, kan alleen maar spelend worden gebracht, want het ís en blijft een theaterstuk. Aan die wet kan je niet ontsnappen. Dit is ook niet wat het opvoeren van Publikumsbeschimpfung heden ten dage actueel maakt. Alle grenzen van het theater zijn reeds beslecht. De actualiteit dient dan ook meer gezocht te worden in de diepere betekenis van de tekst. Illusies worden desillusies. Toeschouwers komen met een bepaalde verwachting naar het theater en dan blijkt de avond een geheel andere wending te nemen. Het positieve is dat je een soort van saamhorigheidsgevoel gaat ervaren. We zijn allemaal naar het theater gekomen en dat schept een band, ook met de acteurs.

Het afscheid is echter onvermijdelijk: weer zo’n wet. Dat bijzondere gevoel van verbondenheid moet worden verbroken, omdat iedereen weer zijn eigen kant opgaat. In plaats van vast te houden aan dit ‘wij-gevoel’ dient de speelruimte verwoest te worden en wat is dan effectiever dan een ordinaire scheldpartij? Zou het een teken aan de wand zijn dat die scheldkanonnade hoegenaamd geen rotgevoel opwekte? Storender was het achteloos op de grond smijten van de zorgvuldige voorbereiding van het eten of was het misschien ook een illusie om te denken dat je na afloop uitgenodigd zou worden voor een hapje en een drankje?
En zo ga je toch met een gedesillusioneerd gevoel naar huis en heeft De Koe aangetoond wat de kracht is van Publikumsbeschimpfung.

Publikumsbeschimpfung van De Koe is nog te zien tot en met 26 januari 2008. Klik hier voor meer informatie en speellijst.

Abattoir Fermé – Tourniquet

Als je naar een voorstelling gaat, zou je eigenlijk niets, maar dan ook niets, vooraf moeten lezen. Die flyers of soms zelfs complete programmaboekjes zijn altijd zo wervend geschreven dat je de indruk krijgt dat je naar dé voorstelling van het jaar gaat. Je zou bovendien oorkleppen op moeten zetten om al dat gepraat in de foyer vóóraf niet te horen, want ook dat beïnvloedt je waarneming. Helaas is dat bij deze voorstelling niet gelukt. De brochure is gelezen, de gesprekken opgevangen. Wat nu?

Wat zeker nuttig bleek, was de uitleg van het woord ‘tourniquet’, hetgeen draaihek betekent. Een ronddraaiende constructie op het podium vormt letterlijk de spil van het stuk. Tevens komt naar voren de fascinatie voor het duistere, het onbekende en het bizarre van de Mechelse theatergroep Abattoir Fermé.

En draaien maar!

So far, so good. De gehele, overigens tekstloze, voorstelling zien we ondefinieerbare personages over het podium lopen en allen manifesteren inderdaad een duidelijke hang naar het duistere, het occulte. De drie figuren (een vrouw en twee mannen) veranderen telkens van gedaante: geesten, heksen, Dracula, bruinhemden, Gothic-achtige creaties, gnomen en zelfs een Christusfiguur passeren de revue. Het toneelbeeld is verder sober te noemen. Een bad en een drietal televisies en het al eerder genoemde houten draaihek maken het compleet.

De houten constructie vormt voor al deze gedaantes de basis van waaruit zij opereren en hun rituelen uitvoeren. De acteurs draaien het rond, gaan erop zitten of dansen erop. Ze drinken wijn (of is het bloed?) aan de tot toog omgetoverde plank en even later hangen ze er een vlag van Nazi-Duitsland er over heen. Ze kunnen het gevaarte ook optillen en zodoende ontstaat er een beeld van een kruis.

David Lynch?

Deze bonte stoet roept een waaier aan beelden en suggesties op. Associaties met het Naziverleden, het katholicisme, het uitdrijven van geesten en wat al niet meer. In de foyer werd al gesproken over het David Lynch-achtige karakter van de voorstelling. Nu is het natuurlijk zeer gevaarlijk dit stuk te vergelijken met de films van Amerikaanse grootmeester van de suspense. Toch komt deze opmerking niet helemaal uit de lucht vallen. In Lynch’s films is er ook een grote rol weggelegd voor de associaties van de kijker. Het grote verschil is echter dat er in zijn films een soort van rode draad te traceren valt. In Tourniquet is deze volledig losgelaten en dat doet de voorstelling geen goed.

Die verwordt hiermee tot een tergend lange exercitie waaraan kop noch staart valt op te maken. Het stuk krijgt nergens de door de makers gezochte beklemming en is daardoor eerder een opeenstapeling van clichés en gedateerde shockeffecten dan een voorstelling die op poëtische wijze een eigen leven gaat leiden in het hoofd van de toeschouwer. Het enige element wat hiervoor in aanmerking zou kunnen komen is het houten tourniquet. Hiermee tekenen de acteurs een cirkel en dat levert een aardig beeld op: dat van eeuwigheid, zich buiten gesloten voelen of juist, als je in de cirkel staat, zich veilig voelen.

Maar dat is absoluut niet voldoende voor de voorstelling. Wat dat betreft had die opmerking over David Lynch beter niet geplaatst moeten worden. Het is zoals het programmaboekje: te mooi om waar te zijn.

Tourniquet van Abattoir Fermé is nog op verschillende plaatsen in België te zien. Kijk hier
voor meer informatie en de speellijst.