Ninotchka

Ninotchka speelt zich af in Parijs ’tijdens die prachtige dagen toen een sirene nog een brunette was en niet een alarm’, aldus de openingzin van de film. Buljanoff, Iranoff en Kopalski, drie mannen van de Russische handelsdelegatie, zijn naar de hoofdstad van Frankrijk afgereisd om de door de Russische staat geconfisqueerde juwelen van groothertogin Swana te verkopen. Amper in hun hotel gearriveerd verliezen ze zich rap in de geneugten die het westerse materialisme met zich meebrengt. De hooggeplaatste Russische commissaris Ninotchka (Garbo) wordt achter de mannen aan gestuurd om orde op zaken te stellen, maar loopt de belangenbehartiger van de groothertog tegen het lijf, de charmante Graaf Léon d’Algout (Melvyn Douglas). De gedoodverfde communiste moet niet alleen haar drie landgenoten in het gareel zien te houden maar ook het gevecht met zichzelf aangaan, als ze valt voor een man die alles representeert dat zij veracht.

Een klein radertje in het wiel der revolutie

Garbo is meesterlijk als de stijve, gereserveerde Ninotchka. Ferm en krachtig, pratend als een computer, ziet ze zichzelf als ‘een klein radertje in het wiel der revolutie’. Ze verbijstert zich over het flamboyante Parijs, begroet de butler van Léon met een stevige handdruk als kameraad, en zet de toiletdames in een chique gelegenheid aan tot staken. Het contrast tussen de antiromanticus Ninotchka en de charmeur Léon wordt heerlijk uitgespeeld. Léon zet alle registers open om Ninotchka’s hart te veroveren maar ze geeft geen krimp.

Het eerste deel van de film, waarin Ninotchka en haar drie kameraden zich uit alle macht proberen te verzetten tegen de magie van het kapitalisme, is het meest sprankelend. Maar de hele film blijft bijna zeventig jaar na dato makkelijk overeind. Het bij momenten hilarische scenario – mede geschreven door Billy Wilder, die later beroemd werd met komedies als The Apartment en Some Like It Hot – laat naast de romantische verwikkelingen ruimte voor verwijzingen naar het opkomend fascisme in Europa en veegt lekker onsubtiel de vloer aan met het Stalinisme. De kritiek is soms wel heel rechtlijnig maar levert geweldige oneliners op als ‘geliefden aller landen verenigt u’.

Toch is het vooral Garbo die de show steelt: gulzig slurpend aan de champagne, zichtbaar genietend van het komediespelen. Want hoewel het haar 26e film was, had ze nog nooit eerder in een komedie gespeeld. ‘Garbo lacht!’, kopten de advertenties dan ook in 1939. De scène in het arbeidersbistro waarin Ninotchka zwicht voor Léons grappen, is met recht legendarisch: de beroemdste ijskoningin van het witte doek schatert het eindelijk uit.