Virtuoos wonderkind

~

Haar debuut werd onthaald als ’the next big thing’ en Marisha werd onmiddellijk vergeleken met Donna Tartt en Jonathan Safran Foer. Schrijvers als Jonathan Franzen waren lyrisch over haar, evenals de meeste critici, die het debuut onthaalden met groot ontzag. Het hoofdpersonage Blue van der Meer wordt nu al vergeleken met klassieke personages uit de wereldliteratuur. Woorden als “postmodern” en “Hitchcockeriaans” vielen in recensies. Haar baan bij PWC heeft Pessl inmiddels ‘noodgedwongen’ opgezegd om zich fulltime aan het schrijven te wijden. Het valt helemaal niet mee om zo talentvol te zijn.

In Special Topics in Calamity Physics draait alles om Blue van der Meer, een wat zonderling meisje van zeventien dat samen met haar vader, een zwevende professor politicologie aan de universiteit, al sinds de dood van haar moeder op haar vijfde verhuisd van stad naar stad. “I calculated that, from my years six to sixteen we inhabited thirty-nine towns in thirty-three states.” Voor Blue’s eindexamenjaar komen ze terecht in Stockton waar Blue zich laat inschrijven voor de privéschool St. Gallway in de hoop dat haar vader zijn belofte houdt en even niet meer zal verkassen. Hier leert Blue de mysterieuze Hannah Schneider kennen, een dramadocente op school door wie ze onmiddellijk geïntrigeerd is en ze vindt onverwacht aansluiting bij een groepje leerlingen dat door iedereen wordt gevreesd en vereerd.

Twee dingen zijn van belang in het leven van Blue, namelijk haar vader Gareth van Meer, een onverbeterlijke, maar sympathieke Casanova op leeftijd en het lezen van boeken. Mede dankzij haar vader leerde ze de wereld duiden door middel van boeken en dit is terug te vinden in de structuur van de roman die is opgebouwd uit drie delen met hoofdstukken die elk de titel van een roman meekregen, volkomen logisch allemaal, want volgens Gareth is er immers “nothing more arresting than a disciplined course of instruction.” Door de ogen van Blue lezen we over haar laatste jaar op St. Gallway en over de verdachte dood van Hannah Schneider. Haar verhaal leest als één groot boekverslag compleet met referenties, bronvermelding en bewijsstukken in de vorm van tekeningen – want ja, Pessl kan ook nog eens tekenen. Die bronvermeldingen en referenties zijn stuk voor stuk verzonnen, wat alleen al respect afdwingt, want het zijn er een heel wat en ze zouden moeiteloos kunnen doorgaan voor echt. Pessl vertelde in een interview met Margot Dijkgraaf dat ze alles in Excel zette om de draad van haar eigen verhaal niet kwijt te raken. Wie een paar bladzijden leest snapt waarom. De roman leest in ieder geval niet makkelijk weg, Pessl wil, zo vertelde ze in datzelfde interview, de lezer graag vertragen.

Uitwerking versus plot

Met zijn 515 bladzijden is de roman ambitieus te noemen, niet alleen als het gaat om omvang en uitwerking – referenties en bronvermeldingen nemen niet af, maar zijn een constante – maar vooral wat betreft plot. De dood van Hannah Schneider is het hoofdthema, maar daarnaast geeft Pessl allerlei ingenieuze wendingen aan het verhaal die uiteindelijk niet allemaal even goed worden uitgewerkt. De uitwerking is het verhaal daarmee een beetje in de weg gaan staan. Wie 515 bladzijden leest wil uiteindelijk een rond verhaal, een bevredigend einde, een antwoord, maar Pessl laat de roman eindigen met een soort schriftelijke overhoring waarin ze een paar belangrijke vragen stelt en hints geeft wat betreft diens antwoorden. Dit geeft vooral de indruk dat ze een definitief einde schuwt.

Grote drijvende kracht van de roman is Blue. Ze is grappig, ad-rem, intelligent, scherp, virtuoos, cynisch en bestrooid met een klein vleugje onschuld. Afscheid nemen van Blue na het lezen van de roman is jammer. Haar stem steekt boven het korenveld van personages uit. Je zou haar alles willen vergeven, de soms wat langdradige rondleiding door haar gedachten, de losse draadjes die niet echt ergens aan vast zitten. Je kunt je voorstellen dat zelfs Pessl haar eigen personage moeilijk kon loslaten en daarmee een einde uitstelde, zo is ze haar auteur op het lijf geschreven.

Pessl’s schrijverscarrière lijkt een feit. Bovendien is het niet alsof ze geen andere opties heeft. Ze kan altijd nog aan de slag als websitebouwer – ze maakte namelijk ook nog eens haar eigen mooie website -, ze kan concerten geven als harpiste en er is natuurlijk altijd nog PWC waar ze met Excel uit de voeten kan. Gareth van Meers credo is: “Always live your life with your biography in mind.” Volgens mij doet Marisha Pessl dat in ieder geval en heeft ze al precies een actrice op het oog die haar mag vertolken in de film.