Een blik achter de horizon

Momenteel is de tentoonstelling Post Horizon te zien in SM’s – Stedelijk Museum ‘s-Hertogenbosch. Post Horizon is een tentoonstelling met recent werk van Persijn Broersen (1974) en Margit Lukács (1973), twee jonge Nederlandse kunstenaars die toch al een behoorlijk aantal internationale tentoonstellingen op hun naam hebben staan. Zo is hun werk al in China, Duitsland, Frankrijk, India en Japan te zien geweest. De twee zoeken in hun werken naar de eigen identiteit in een steeds groter en universeler wordende wereld. Zij doen dit hier in twee video-installaties, een dia-installatie en een grote tekening. De vraag die Broersen en Lukács zichzelf hierbij stellen, is: “Wie ben je, waar sta je, hoe verhoud je je tot de ander in een maatschappij die je overspoelt met informatie en opvattingen via allerlei media?”

Post Horizon, Persijn Broersen en Margit Lukács, 2006 (detail)

Het antwoord op deze vraag ligt ergens achter de horizon, in het rijk van de verbeelding. Deze wereld hebben Broersen en Lukács uitgebeeld in hun grote tekening Post Horizon. Deze zwart-wittekening verbindt in het museum twee installaties visueel met elkaar. In feite is het niet één tekening, maar een muurcollage van een aantal tekeningen. De eerste indruk is dat het een Star-Trekachtig ruimtelandschap is met planeten, meteorieten en zwarte gaten. Er zijn plantachtige elementen te onderscheiden en andere organische zaken, maar ook architectonische elementen. Het landschap verbeeldt de onbekende wereld die achter de horizon van onze eigen identiteit ligt. Al met al een boeiende wereld om te onderzoeken, lijkt me!

Oud nieuws

Het eerste videokunstwerk van het kunstenaarsduo dat te zien is in het SM’s is de video-installatie uit 2004 getiteld Prime Time Paradise. Het is een vreemde video die stilstaande beelden uit journaals aaneenschakelt. Door het cameragebruik word je als kijker gedwongen in te zoomen en weer afstand te nemen van het nieuwsfeit dat je langs ziet komen, alsof je al zappend langs het journaal komt. Je ziet niet meer wat er getoond wordt en raakt afgestompt. Een ramp ergens in de wereld wordt eenvoudigweg opgelost door het overschakelen naar de volgende zender. Broersen en Lukács geven aan dat de massamedia onze horizon enorm verbreed hebben. Ze overspoelen ons met informatie, maar echt bewust zijn we er niet van geworden. De eigen identiteit raakt op de achtergrond. Het gebruik van herkenbare nieuwsfeiten lijkt in eerste instantie wat clichématig, maar door de technisch zeer goede animatietechniek is het toch een indrukwekkend werk.

Tegenover deze video-installatie is een nieuw werk van Broersen en Lukács tentoongesteld. Dit is de diapresentatie Achterland uit 2006. Dit kunstwerk laat diverse krantenfoto’s van nieuwsfeiten zien, zonder de bijbehorende tekst. De beelden staan daarom op zichzelf en hebben hun nieuwswaarde verloren. Opvallend aan de foto’s is het ontbreken van mensen. Alle foto’s tonen alleen een landschap, soms in de natuur, soms in een stedelijke omgeving. Een voorbeeld is een foto waarop een gevel van een huis te zien is met een boom ervoor. De omgeving is afgezet met rood-wit lint, zoals het door de politie gebruikt wordt. Dit geeft het geheel een bepaalde macabere lading, maar het werkelijke verhaal ontstaat in je hoofd, in je eigen gedachten. Dat is misschien precies de reactie die de kunstenaars willen oproepen.

Cabbage Fields, Persijn Broersen en Margit Lukács, 2006

Wie is Persijn Broersen?

Achterland wordt via de muurcollage Post Horizon verbonden aan de grote video-installatie De Broersens. In hun zoektocht naar identiteit hebben Broersen en Lukács een film gemaakt over de afkomst van Persijn Broersen. Vier grote schermen laten beelden zien van Persijn en zijn broers, hun achtergrond en leefwereld. Deze factoren hebben Persijn gemaakt tot wie hij is en zijn onlosmakelijk verbonden met zijn identiteit. De film begint ergens in het heelal en via sterrenhopen en nevels wordt er ingezoomd op de aarde, op een klein dorpje in Noord Holland: Nieuwe Niedorp. Dit is het geboortedorp van generaties Broersens, zo ook van Persijn Broersen. Zijn familie komt uitgebreid aan het woord over hun leven. Daarnaast komen dorpstradities aan bod zoals het op zondagmiddag naar de kroeg gaan, afgewisseld met beelden van de omgeving van het dorp, waar de kolen op het veld staan. Deze kolenvelden bepalen vanuit het dorp gezien de horizon van hun wereld. De gehele film gezien hebbende, blijft er een indruk achter dat je erg dicht bij een familie betrokken geraakt bent. De ruimte versterkt dit gevoel. Je staat echt midden tussen de vier schermen, midden in het leven van de Broersens. Als toeschouwer maak je een korte periode deel uit van hun leven. Je bent een van hen. Dat is een indrukwekkende prestatie om in de korte tijd dat je de film bekijkt, te bereiken.

Post Horizon, Persijn Broersen en Margit Lukács, 2006 (detail)

Honger naar meer nieuws

De tentoonstelling Post Horizon geeft een indruk van de belevingswereld van de twee kunstenaars. Na het zien van de tentoonstelling blijft echter een knagend gevoel over dat het een tussenstand is van een lopend project, een niet voltooid kunstwerk. Uit de begeleidende zaaltekst blijkt wel dat er bijvoorbeeld nog een film over de achtergrond van Margit Lukács moet komen, maar dat neemt het gevoel niet weg. Er is in het museum zeker nog ruimte voor meer werk van deze kunstenaars, zodat een completer beeld van hun oeuvre getoond had kunnen worden. Nu blijft het bij zappen langs het werk van twee veelbelovende kunstenaars, waar even naar gekeken wordt, om dan weer snel naar het volgende programma te gaan.