Menselijkheid met een kleurtje

De uitvinding van de fotografie, halverwege de 19e eeuw, was het startpunt voor veel wereldreizigers, kooplieden en missionarissen om afbeeldingen van hun reisdoelen te verzamelen. Ze maakten de foto’s zelf of kochten deze van lokale fotografen. Door middel van schenkingen uit particuliere verzamelingen kreeg het toenmalige Museum voor Land- en Volkenkunde een enorme collectie ‘ethnohistorica’ in bezit. Het Nederlands Fotomuseum heeft zich ten doel gesteld deze Wereldcollectie publiek te maken door de Rotterdamse ‘style profiler’ Ellie Uyttenbroek naar eigen inzicht een tentoonstelling te laten samenstellen.

SOUVENIR – Porcelain doll wrapped up like a present, 2017 ETNOMANIE ©Nederlands Fotomuseum/Wereldmuseum

Iconische portretreeksen

Uyttenbroek heeft naam gemaakt met het doorlopende fotoproject Exactitudes dat ze, samen met fotograaf Ari Versluis, sinds jaar en dag in de lucht houdt. Met een scherp oog voor verschillende stijlvormen in mode en straatcultuur brengt ze series archetypen bijeen die, vooral door de kracht van de herhaling, een verbondenheid vertonen. De haast iconische portretreeksen laten vooral zien hoe de stylist het kijken tot kunst heeft verheven, een bijzonder talent dat ook de tentoonstelling ETNOMANIE tot een visueel spektakel maakt.

De grote zaal van het Fotomuseum is gevuld met lange rijen bedrukt textiel, hangend vanaf het plafond tot aan de vloer. Grote geplooide doeken die lichtjes bewegen in de aanwezige luchtstromen. De historische portretten van frontaal gefotografeerde types uit alle windstreken rijzen boven de bezoeker uit en wekken de indruk alsof men zich als dwerg in het land der reuzen begeeft. Met vrijwel alle ogen is direct contact: je wordt aangestaard, bekeken en beoordeeld vanuit een verleden tijd en een onbekende wereld. De sepiakleurige afbeeldingen zijn met grote kleurvlakken ingevuld, waarmee een kledingstuk, haardracht of hoofdtooi wordt benadrukt. Een bevreemdend effect op foto’s uit een fotografietijdperk waar kleur nog geen optie was.

RAINBOW – The normality of wearing a dress as a boy, 2017 ETNOMANIE ©Nederlands Fotomuseum/Wereldcollectie

Carnavaleske optocht

Uit de omvangrijke Wereldcollectie heeft Uyttenbroek 380 fotoportretten geselecteerd, allen in origineel te zien in een kleine, lichtarme ruimte naast de tentoonstelling. Zo’n honderd exemplaren heeft ze, samen met grafisch ontwerper Mary Pelders Vos, bewerkt en op doeken gedrukt. De eigenzinnige identiteiten zijn door die ingreep naar het heden getrokken en inzichtelijk gemaakt door middel van eenvoudige accenten. Door haar observerende visie brengt Ellie Uyttenbroek de beelden in direct verband met het hedendaagse straatbeeld. De stijlprofielen die ze daar tegenkomt zijn vergelijkbaar met de bijzondere figuren in de etnohistorische foto’s uit de collectie. Kapsels, baarden, bijzondere kledingstukken en curieuze prints tonen een grote diversiteit, maar laten tegelijkertijd een overeenkomstige hang naar traditie en eenvormigheid zien. Stijl en mode herhalen zich altijd weer, ongeacht de beperking van tijd en afstand, en laten mensen zien in hun meest unieke verschijningsvormen. De portretten in de tentoonstelling stralen, naast een vanzelfsprekende behoedzaamheid, een enorme trots uit. ‘Dit ben ik, dit is mijn wereld’ lijken ze te zeggen, alsof de toeschouwer zowel overrompeld als gerustgesteld dient te worden.

In de bijgaande catalogus zijn alle beelden afgedrukt en voorzien van Uyttenbroeks ironische bijschriften (‘Madam Butterfly/Kenzo Kimono & Pyjama Party’). Mede daardoor krijgt deze tentoonstelling een licht humoristisch tintje. Het geheel oogt als een carnavaleske optocht vol wonderlijke schepsels, tegelijkertijd voelt het als een rondgang door een kathedraal van menselijkheid. Een prettig samenzijn, vooral in deze haast inhumane tijden.