De liefde tussen twee mensen

Toen Jonkman amper een jaar Nederlandse taal en letterkunde studeerde aan de universiteit van Amsterdam gebeurde waar veel mensen alleen maar van kunnen dromen: ze werd na een artikel in de Folia benaderd door een aantal uitgeverijen. Uiteindelijk ondertekende ze een contract bij Prometheus. Hierdoor debuteerde Jonkman als drieëntwintig jarige met de roman Soms mis je me nooit, dat vooral onder middelbare scholieren een hit werd, gevolgd door De droomfotograaf in 2004.

~

Verboden te twijfelen is haar derde roman. Evenals in haar debuut Soms mis je me nooit gaat het om een problematische liefde: “Ik vind het fascinerend dat twee mensen heel veel van elkaar kunnen houden, maar dat die liefde toch niet tot bloei kan komen doordat ze vermengd raakt met onbewust oud zeer of het onvermogen met elkaar te communiceren. De meeste relaties gaan, hoe mooi en hoopvol ze ook beginnen, uiteindelijk kapot. Maar de liefde is vaak blijvend. Waarom zijn die twee niet verenigbaar? Ik denk dat het ook vaak voorkomt dat de liefde wel groot genoeg is, maar dat mensen er in de praktijk niet mee om kunnen gaan. Omdat het ook beangstigend kan zijn. Op een hoger niveau is er dan misschien sprake van een prachtige relatie, in de praktijk staan er zeg maar wetten in de weg, en praktische bezwaren.”

In Verboden te twijfelen is het de beurt aan Jonathan en Lotus. Hoewel ze voor elkaar gemaakt lijken, lukt het hen niet hun relatie te laten slagen. Ze vertrekken samen naar een eiland, maar raken gaandeweg hun liefde voor elkaar uit het oog, mede dankzij Jonathans ex-vriendin Dani die roet door het eten gooit. Als het om hun liefde gaat lijken beide personages bijna destructief bezig door hun angst voor de liefde: “Ieder mens wordt beperkt door een soort onvermogen volledig lief te hebben, meestal doordat we ergens in onze jeugd hebben geleerd dat dit niet wenselijk is. We proberen onszelf te beschermen tegen nieuwe teleurstellingen. Of we houden teveel van de ander, zonder dat we van onszelf houden. Dat is geen echte liefde. Er zijn zo veel mensen die blijven hangen aan een verkeerde partner of niet echt voor iemand durven kiezen. Zo zonde! Natuurlijk is een gezonde twijfel wel goed, maar soms moet je ook je ratio overboord gooien en denken: ja! En er dan echt voor gaan, met alle gevolgen van dien. Loop je dan alsnog tegen problemen aan, dan kun je die beter bij jezelf zoeken in plaats van bij de ander. Maar goed, mijn personages zijn daar niet altijd even goed in. Die innerlijke strijd vind ik boeiend.”

Parallelle wereld

Ook Jonkmans debuut heeft een onmogelijke liefde als onderwerp. Daarin worstelen de jonge twintigers Max en Kaneel met hun gevoel voor elkaar. “In al mijn boeken loopt een soort ‘parallelle wereld’ naast de romanwerkelijkheid, waarin de liefde wel volledig kan bestaan en communicatie overbodig is om elkaar te kunnen begrijpen. Misschien is dat het eigenlijke thema van mijn werk: het bestaan van die twee werelden naast elkaar en het zichtbaar maken ervan. Jonathan, een van de hoofdpersonen in Verboden te twijfelen zit bijvoorbeeld vaak op een verlaten strand naar het water te staren. Het is dan net alsof hij in het water het leven weerspiegeld ziet dat hij ook had kunnen leiden. Ook tussen waken en slapen is er een toestand waarin de personages Lotus en Jonathan elkaar wel begrijpen. Daarom komt Jonathan Lotus nog elke avond instoppen, terwijl ze allang niet meer samen zijn.”

Jonkman was vrij jong toen ze debuteerde. De personages in haar romans lijken sindsdien volwassen geworden. Lotus en Jonathan – de hoofdpersonages uit Verboden te twijfelen kunnen goed gelezen worden als de volwassen Kaneel en Max uit haar debuut. De vier personages kennen namelijk veel overeenkomsten: “In Soms mis je me nooit zijn de personages jong en dat zijn ze aan het eind van het boek nog steeds. In Verboden te twijfelen beginnen ze jong, maar worden ze langzaam volwassen. Omdat ik nu zelf ouder ben, is het makkelijker om me daarin te verplaatsen. Ik kon nu dan ook meer verdiepen dan in mijn eerste boek, zonder dat het overigens echt zware kost is geworden. Ik denk dat in dit boek al mijn favoriete thema’s het meest evenwichtig samenkomen. Wel is het misschien wat somberder van toon: de personages worden ouder en ik kon beter laten zien wat voor gevolgen het kan hebben als je de ‘verkeerde keuzes’ maakt. Hoewel, als je andere keuzes maakt, kom je er uiteindelijk ook wel. Het duurt alleen wat langer. Je moet eerst inzien dat je misschien toch niet zo’n goede keuze hebt gemaakt en het een volgende keer anders doen. Daarom bestaan er ook niet echt verkeerde keuzes. In die zin is het toch een optimistisch boek geworden.”

De sfeer in Jonkmans boeken is altijd naïef en dromerig. In alle drie de boeken spelen bijvoorbeeld dromen een grote rol. In deze laatste roman maakt de auteur ook verwijzingen naar het concept van reïncarnatie en de geschiedenis van het gezonken continent Atlantis. Daarmee lijkt dit laatste boek nog ‘spiritueler’ dan zijn voorgangers. Over spiritualiteit zegt Jonkman: “Atlantis vond ik een mooi symbool voor die ‘parallelle wereld’. Net als Plato geloof ik in het bestaan van zo’n hogere werkelijkheid als een spiegel voor de onze. Helaas is die harmonie in het echte leven soms ver te zoeken, maar ik geloof toch dat het goed is ernaar op zoek te blijven gaan. Ik denk dat je op aarde bent om bepaalde lessen te leren. Volgens mij heb je daarvoor aan één leven niet genoeg. In dit geval vond ik het goed werken om als schrijver zo ver uit te zoomen dat je ook ziet wat de personages voor en na hun leven beweegt. Het plaatst alles in een groter perspectief. Voor mensen is het lastig om op die manier uit te zoomen om hun leven van bovenaf te bekijken, maar als schrijver heb je die mogelijkheid wel, dus die heb ik aangegrepen. Ik heb het echter beperkt tot de kern: twee mensen worden geboren met de afspraak dat ze samen zullen komen en van elkaar zullen houden. Maar hoewel ze die intentie hebben voor hun geboorte, lukt het hen niet in het leven zelf.”

Volwassen sprookje

Haar stijl is heel helder, bijna alsof men een sprookje leest. Deze stijl is echter wel vrij specifiek en hoeft daarom niet iedereen aan te spreken. Wie houdt van wollig, melancholisch taalgebruik doet er misschien niet het beste aan Jonkmans boeken te lezen. Haar eerdere romans zijn vooral populair bij adolescenten, maar Jonkman heeft geen bepaalde doelgroep voor ogen: “Mijn eerste boek schreef ik wel voornamelijk voor scholieren, omdat ik zelf als scholier behoefte had aan boeken die zowel leuk waren om te lezen als een diepere laag hadden. Maar nu schrijf ik voor alle leeftijden, denk ik. Ik houd zelf niet van literatuur met een zware, deprimerende ondertoon of te wollig of verheven taalgebruik. Misschien schrijf ik wel voor het kind in de volwassene. En wie daar niets mee heeft, moet mijn boeken maar links laten liggen.”

Hoewel ze jong debuteerde en al drie boeken op haar naam heeft staan, is ze nog relatief onbekend. Over bestsellers, fanmail en een doorbraak zegt ze: “Natuurlijk wil je als schrijver gelezen worden, maar zolang er lezers zijn die echt geraakt worden door wat je schrijft, is je doel eigenlijk al bereikt. Ik krijg regelmatig fanmail van lezers, ook nog steeds over mijn debuut. Het zou natuurlijk wel leuk zijn als die kring lezers zich langzaam uitbreidt. Ik heb goede hoop dat dat met dit boek gaat gebeuren. Een bestseller hoef ik niet per se te schrijven, maar hopelijk wel nog veel moois waarmee ik mensen kan blijven boeien. Dat hoeft niet in de vorm van romans te zijn, maar in welke vormen dan wel, daar heb ik nu nog geen idee van.”

Verboden te twijfelen • Janneke Jonkman • Uitgever: Prometheus • Prijs: € 17.95 (paperback) • 240 bladzijden • 60 446 0639 5