Lauwe lofzang op romantische wispelturigheid

De Britse Regisseur David Lean werd bekend met films naar romans van Charles Dickens en het romantische, maar gereserveerde Brief Encounter (1947). Met films als Bridge on the river Kwai (1957) en Lawrence of Arabia (1962) maakte Lean films die met hun exotische locaties en spectaculaire scènes grote kaskrakers werden. Het toppunt van deze reeks was Doctor Zhivago (1965), waar Lean de sentimentele romantiek verkoos boven het uitbeelden van de juiste historische context. De film werd zijn grootste commerciële succes en daarmee werd de basis gelegd voor Ryan’s Daughter. Lean kreeg van MGM vrij spel, wat resulteerde in een lange en moeizame productie.

Lege escapades

Ryan’s Daughter speelt zich af in een klein Iers vissersdorpje tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ierland is nog een deel van Groot-Brittannië en Ierse onafhankelijkheidsstrijders proberen zich klaar te maken voor een opstand. Deze achtergrond vormt de flinterdunne basis voor een voorspelbare romance tussen een onervaren Iers meisje en een Britse officier. Rosy Ryan (Sarah Miles) is na haar huwelijk met een verlegen leraar (Robert Mitchum) ontevreden over zijn seksuele gereserveerdheid. Met de komst van een knappe Engelse officier (Christopher Young) lijkt Rosy’s passie al snel te worden aangewakkerd, met alle gevolgen van dien.

Sarah Miles probeert als Rosy nog het meest te maken van een rol die te weinig ontwikkeling heeft. Ze valt voornamelijk terug op het gebruik van haar onschuldige gezicht en reeënogen om de dubbelzinnige onschuld van Rosy te illustreren. De rol van Young illustreert mooi hoe slordig men te werk ging met de casting. Lean viel op Youngs uiterlijk, maar hij bleek al snel vanwege zijn Amerikaanse accent niet geschikt te zijn voor zijn rol als een Britse officier. Zijn stem werd nagesynchroniseerd en zijn teksten werden flink ingeperkt. Youngs aanwezigheid is daardoor extra vervreemdend, gezien hij vaak zwijgend in het monotone Ierse landschap staat.

Verouderd vakmanschap

Ryan’s Daughter was het idee van Lean en scenarioschrijver Robert Bolt (die al eerder met Lean had samengewerkt en met Sarah Miles getrouwd was). Flauberts roman Madame Bovary werd als uitgangspunt genomen, maar eigenlijk is daar niets van terug te zien. Ryan’s Daughter vervalt al snel in platte stereotyperingen, romantische platitudes en ongegeneerde mooifilmerij. De film werkt niet als historisch drama of als liefdesverhaal, ondanks een duur van meer dan drie uur.

Er is ook een mate van onzekerheid besloten in de vreemde opbouw van de film. Lean opent met een lange ouverture, vervolgens wordt de film in tweeën gesplitst door een intermission en sluit de film af met exit music zonder aftiteling. Deze manier van presenteren was gebruikelijk voor lange epische films, maar op de dvd komt het effect anachronistisch over. Ook toont het een mate van pretentie, alsof Lean terug wilde vallen op een klassieke opbouw om zijn film een serieuze vorm te geven in een tijd waarin films moderner en rauwer werden.

Onzekerheid

Ryan’s Daughter staat misschien nog het meest symbool voor Leans onzekerheid als regisseur. Het is misschien ook niet vreemd dat hij na de slechte kritische ontvangst van de film besloot om tot A Passage to India uit 1984 geen films meer te maken. Leans erfenis ligt voornamelijk in de blauwdruk voor de grootse commerciële spektakelfilm die hij heeft geleverd. Met Ryan’s Daughter is zijn onderliggende thematische wispelturigheid merkbaar, naarmate het mooie camerawerk, de opzwellende muziek en het melodramatische acteerwerk een leeg en voorspelbaar verhaal niet meer kunnen redden van de groeiende onverschilligheid van de toeschouwer.

De bijgevoegde documentaires proberen de reputatie van de film nog enigszins te redden door het te laten zien als een vergeten en verguisd meesterwerk in een belangrijk oeuvre. Regisseur John Boorman vat het in een bijgevoegd interview misschien nog het beste samen: Lean wou van een simpel gegeven een grootse film maken terwijl het beter was geweest om het thema op een kleinschalige manier te benaderen. Helaas geven de bijgevoegde documentaires geen verdere info over het gerucht dat Robert Mitchum marihuana teelde op de set. Maar op het audio-commentaar van Sarah Miles is er wel een vreemde roddel over hoe Lean, Miles eigenlijk in gedachten had voor de rol van Lara in Doctor Zhivago; een rol die uiteindelijk naar Julie Christie ging.