De stand van de zon / De stand van de maan

De stand van de zon

21 mei 1998 treedt Soeharto na 32 jaar af als president. Het resultaat van een heftige studentenopstand die zich richt tegen corrupte daden, zoals het in eigen zak steken van 43 miljard dollar; geld dat bedoeld was voor het economisch herstel van Indonesië. In deze woelige periode begint De Stand van de Zon. De scène waarin we met Rumidjah kennis maken, toont aan hoezeer de bevolking te lijden heeft onder Soeharto’s misdaden. Samen met tientallen andere hongerigen, staat de kleine, maar dappere vrouw voor een vrachtwagen te dringen om een zak met rijst te bemachtigen. Onder de wagen proberen kleine jongetjes rijstkorrels bijeen te rapen, voor het geval hun moeders – net als Rumidjah – met lege handen thuiskomen. Toch laat Rumidjah het hoofd niet hangen. Gesterkt door haar geloof in God, gaat ze verder tot de orde van de dag, wat inhoudt: de zorg voor haar elfjarige kleindochter Tari en volwassen zoon Bakti.

Dumpen of bekeren?

De nonchalante levenswijze van Bakti is iets waar Rumidjah en haar andere zoon Dwi zich kapot aan ergeren. In plaats van te werken, vult hij zijn dagen met gokken en spelen met zijn duiven. Daarnaast kiest hij altijd de verkeerde vrouwen. Als hij eindelijk een geschikte kandidaat tegenkomt, blijkt ze moslim te zijn, waardoor hij voor de beslissing staat: dumpen of zich bekeren? In het volgende deel, De Stand van de Maan, opgenomen na elf september, zien we hoe Rumidjah het als christen in Jakarta, waar overwegend moslims wonen, steeds lastiger krijgt. Wanneer haar neef vertrekt op bedevaart naar Mekka, is zij de enige die – op basis van haar geloof – geen persoonlijk afscheid mag nemen. De tranen lopen hierbij over haar wangen; je kunt je als kijker haar gevoel van eenzaamheid en onmacht goed voorstellen.

Appel kwijt

De stand van de maan

Al worden de personen in deze documentaires geteisterd door armoede en leven ze een leven waarmee weinigen zouden willen ruilen, toch zijn zij op veel vlakken bewonderenswaardig. Ten eerste om hun kracht, maar ook om hun inventiviteit, humor en relativeringsvermogen. Het is hierdoor soms lastig de ernst van bepaalde situaties in te schatten. Wanneer Rumidjahs mooie bankstel wordt teruggevorderd, stapt er een minuut later een oud buurvrouwtje binnen met de trieste mededeling dat ze haar appel kwijt is. In eerste instantie lach je om de absurditeit van deze situatie, lijkt het een grote grap, maar waarneer je je realiseert hoeveel een appel waard is daar, krijgt de scène een schrijnende ondertoon. Omdat er gefilmd is volgens het Cinéma Verité-principe, waarbij geen interviews of voice-overs worden gebruikt, moet je als kijker steeds je eigen conclusies trekken.

Sensationeel camerawerk

Het verhaal is weliswaar sober gebracht, maar het camerawerk is af en toe werkelijk sensationeel. Zo lijkt op een bepaald moment de maan in het donker aan de hemel te staan, een schijnbaar rustig beeld. Maar wanneer het beeld begint te bewegen en de heldere cirkel alsmaar groter wordt, begint de kijker te vermoeden dat er iets niet klopt. Uiteindelijk blijkt de camera uit een waterput omhoog te worden getrokken. Dit soort ingrepen, aangevuld met shots van indrukwekkende landschappen maken de film ook qua beeld zeer de moeite waard. Hoewel beide dvd’s geen extra’s bevatten, zijn ze dan ook zeker interessant genoeg om aan te schaffen.