Over het IJ Festival in een nieuw jasje
Het is voor de trouwe bezoeker een vreemde gewaarwording: wanneer je met het pontje de NDSM-werf bereikt, loop je niet direct tegen de bekende blauwe zeecontainers aan. Het festival heeft zich dit jaar veel meer verspreid over het hele terrein. Een ware ontdekkingstocht begint.
Het idee dat achter deze gewijzigde plattegrond schuilt, is dat van de ‘Festivalstad’. Zoals in een stad zijn er verschillende hoeken waar van alles te beleven valt en bezoekers worden op deze manier gedwongen om zich door de verrassende omgeving van de werf te begeven. Dit levert prachtige wandelingetjes op, maar het zou wellicht interessanter zijn wanneer er onderweg iets meer te beleven viel. Ikzelf kwam speciaal voor het zeecontainerprogramma. Ieder jaar krijgen vijftien pas afgestudeerde theatermakers en kunstenaars de mogelijkheid om een korte voorstelling te maken, waarbij ze gebruik maken van de zeecontainers. Het thema dat dit jaar voor hen het uitgangspunt vormde was ‘De Stad van Morgen’. In deze nieuwe setting zijn de containervoorstellingen verspreid over het festivalterrein te bewonderen.
Geforceerde gesprekken
Allereerst waagde ik mij aan de voorstelling Luisterend oor van Suzie Roijmans. Dit beloofde een warme ervaring te worden als ik de dame die mij ontving moest geloven. De zeecontainer functioneerde als een behandelkamer waarin ik, nadat ik een contract over geheimhouding had ondertekend, mocht plaatsnemen om mijn hart te luchten bij een luisterend oor. Deze rolverdeling klopt toch niet? Ik kom toch om te zitten en te luisteren? Het gesprek werd geforceerd persoonlijk en werd ruw afgekapt toen mijn tijd voorbij was. Zo warm als ik werd ontvangen, zo koud en zakelijk was het afscheid. Hoewel alles in een kunstmatige ruimte had plaatsgevonden, voelde de afwijzing echt. Ik voelde me gebruikt en met een vies gevoel droop ik af.
Ook de container van Merel Smitt is voor haar voorstelling Solitude omgetoverd tot een behandelruimte. Het blad met instructies dat je meekrijgt bij het betreden van de ruimte is je enige houvast. De voorstelling is komisch, maar wrang. Binnen ontmoet je een personage dat gedwongen mensen ontmoet om zo weer te kunnen gaan participeren in onze samenleving. Want, zoals het introductiefilmpje zegt: ‘De maatschappij, je hoort erbij.’ Bij binnenkomst kreeg ik een plak cake van de cliënt, maar het was duidelijk dat hij eigenlijk niet op me zat te wachten. Toch was het niet gewenst om te vertrekken, want het bezoek is onderdeel van zijn behandeling en draagt bij aan zijn genezingsproces. Wederom werd ik als bezoeker gedwongen om in mijn eentje een gesprek op gang te houden met een acteur. Het zijn beide theatrale ervaringen waarbij realiteit en fictie door elkaar dreigen te gaan lopen, omdat de gevoelens die jou als bezoeker bekruipen zo reëel zijn.
Eenzaamheid en maakbaarheid
De sfeer in zowel Luisterend oor als Solitude maakt een eenzame en kunstmatige indruk en roept vragen op over (al dan niet) verkozen eenzaamheid en maakbaarheid in een samenleving. In hoeverre moet een overheid zich bemoeien met mensen die gewoon alleen willen zijn? Hoe maakbaar is een luisterend oor en luistert dat wel echt? In de voorstelling Stay (Up)Date van Jamie de Groot komt eenzaamheid opnieuw aan de orde, maar dan in de zoektocht naar de perfecte partner. Hoe maakbaar is een relatie en hoe echt is je partner eigenlijk in de wereld van online dating? De Groot danst zelf samen met Mayke van Veldhuizen een schrijnend duet waarin aantrekken en afstoten een constant proces vormen. De twee dansen in een slimme choreografie voortdurend langs elkaar heen zonder elkaar ook maar een moment aan te kijken. Tot aan het einde blijft de afstand bestaan en deze wordt benadrukt wanneer talloze keren ‘Do you love me?’ over de speakers klinkt, maar het antwoord uitblijft.
Vormen van verbinding
Dat de stad van morgen eenzaam kan zijn, is dus wel duidelijk. De makers van TG Siblings (Freek Duinhof en Petra Eikelenboom) brengen hier op kleine schaal in hun container verandering in. In hun voorstelling Hoe heet je doen ze een onderzoek naar hun publiek. Duinhof en Eikelenboom doen zichtbaar hun best om zonder gêne en zo objectief mogelijk het publiek in zich op te nemen en stellen in alle rust hun vragen. Alle antwoorden, variërend van iemands naam tot zijn of haar lievelingswoord, worden op de muren van de container geschreven tussen de antwoorden uit eerdere voorstellingen. Op deze manier wordt iedereen vereeuwigd in iets wat uiteindelijk als een beeldend kunstwerk te bewonderen zal zijn. Plezierige vondsten waren de groepsfoto op het eind en de limonade die al voor iedereen buiten klaarstond. Op deze manier ontstond er een pril groepsgevoel dat direct in de buitenwereld op de proef gesteld kon worden.
Het zeecontainerprogramma bestaat uit nog elf andere voorstellingen. Het is zeker de moeite waard om te ontdekken hoe de andere makers vorm hebben gegeven aan hun containers en het thema van dit jaar. Zo kun je een storm meemaken in Hounddog van Freek Nieuwdorp, naar het hilarische en absurdistische Wurm van Eva en Laurien en nog veel meer!
