Kanttekeningen bij Kerouac

Een biografie schrijven is lastig. Als het goed is kom je als biograaf om in het materiaal, en moet je allereerst een heldere lijn zien te kiezen en bepalen wat er af moet vallen, omdat het anders uit de klauwen loopt. Kies je dan ook nog voor een leven dat al vele malen eerder is beschreven, dan moet je bovendien iets origineels bedenken, anders is de overbodigheid nabij. Dat een biografie een boek is en dus ook nog eens een aangename leeservaring moet opleveren, is evident.

V.l.n.r. Cassady (Dean Moriarty in ‘On the road’) en Kerouac (foto uit: Karel Wasch, ‘Jack Kerouac’)

Je hoeft niet lang te zoeken naar voorbeelden van prachtige en indrukwekkende levensbeschrijvingen. Iedereen zal zijn eigen voorkeuren hebben, maar het boek dat Richard Ellman schreef over James Joyce behoort zeker weten tot de top. Gedegen, dik, leesbaar en in de herziene editie ook nog voorzien van allerlei onbekende documenten. Beter kan eigenlijk niet.

Over de Amerikaanse schrijver Jack Kerouac zijn ook van die dikke boeken verschenen, waarin alles bij elkaar genomen zo ongeveer wel alles staat wat we over hem zouden willen weten. Daar steekt de nieuwe Nederlandse bio die Karel Wasch over hem schreef met zijn 148 ruim geïllustreerde pagina’s wat schril bij af. Maar kom, dikte zegt niets over kwaliteit, dus onbevooroordeeld aan het lezen.

Boeiend en stoer

Dat viel zacht gezegd niet mee. Wasch heeft overduidelijk veel van en over zijn onderwerp gelezen, maar is niet in staat al die informatie op adequate wijze te presenteren. Veel te vaak doet hij dezelfde mededeling, soms zelfs binnen een bestek van enkele bladzijden, wat lichte irritatie oproept. Om zijn boek een persoonlijk tintje te geven – nemen we dan maar even aan – gooit hij er dan ook nog wat eigen ervaringen doorheen, waarvan wij ons dan weer afvragen wat we er mee aanmoeten:

Ook in Nederland bestond de politie uit reactionairen. Toen ik eens tegen een agent een opmerking maakte moest ik direct mee naar het hoofdbureau.

Reuze boeiend en stoer, maar wat het met Kerouac te maken heeft, blijft verborgen in de mist van het schimmenrijk. Wasch (1951) strooit vaker volkomen nutteloze zinnetjes door zijn relaas, soms op het lachwekkende af. Over de middelbare schooljaren van Kerouac schrijft hij:

Deze periode zou later leiden tot de novelle Doctor Sax. Of de saxofonist Lester Young Jack inspireerde de (sic) tot deze titel is nog maar de vraag.

Een vraag, die Wasch helaas zelf niet beantwoordt, want die is alweer in rap tempo verder. We komen de hele beatgeneratie tegen, in wisselende samenstellingen, zonder dat Wasch zich bekreunt om hun bijdrage aan of invloed op het werk van Kerouac.

Slordig

Op zich is het een aardige introductie voor mensen die niets weten van Kerouac en hun kennis op een niet te inspannende wijze willen aanvullen. Maar dan moeten ze wel over heel wat slordigheden heenstappen. Het genoemde boek Doctor Sax bijvoorbeeld heet verderop ineens Dr. Sax. Op zich is dat geen probleem, maar het getuigt niet van optimale inzet, die je van een biograaf wel mag verwachten. Aan (ver)taal-, spel- en andere fouten verder geen gebrek, aanstrepen dan wel markeren met kleine papiertjes tussen de bladzijden is ondoenlijk, daarvoor zijn het er eenvoudig veel te veel.

Dat mogen we ook uitgever Servo aanrekenen, waar ze overduidelijk gingen voor goedkoop, zodat een ter zake kundige redacteur geen optie was. Die had Wasch kunnen behoeden voor verkeerd gespelde namen en ander ongerief, en hem kunnen wijzen op het bestaan en gebruik van de komma. O, en een register zou ook handig zijn geweest.

Veel van al dat malheur is het gevolg van de enorme luiheid van Wasch, die niet alleen de moeite niet heeft genomen zijn tekst nog eens kritisch door te nemen, maar evenmin heeft opgezocht dat de bij hem anonieme ‘acteur’ die in Heart Beat uit 1980 de rol van Kerouac speelt, niemand minder is dan Nick Nolte. Daar moeten wij dan zelf weer achteraan. Een voorbeeld uit velen, en een bron van toenemende ergernis.

Dat terzijde, blijft de vraag welk gebruik Wasch voor zijn werkje in gedachten heeft gehad. Voor een biografie is het helaas wat mager, en de prangende vragen die je over Kerouac zou kunnen stellen komen nergens aan bod, dus dan komen we vanzelf terecht bij een inleiding voor nieuwsgierigen die wel eens iets meer willen weten over het onderwerp. Vroeger sprong bijvoorbeeld de Synthese-reeks daar handig op in. En die bood aanmerkelijk meer analyse.

Zie ook in deze reeks: Barry Miles, Charles Bukowski, Wim Hazeu, Vestdijk: een biografie, Menno Schenke, Vaan: Het bewogen bestaan van C.B. Vaandrager, Rüdiger Safranski, Friedrich Schiller of de uitvinding van het Duitse idealisme en Peter Gay, Freud. Pionier van het moderne leven.