Boeken over de Japanse cinema

The Midnight Eye Guide to New Japanese Film is het eerste boek dat gewijd is aan de nieuwe golf van regisseurs die de laatste vijftien jaar de Japanse film weer op de wereldkaart hebben gezet. De oprichters van de populaire webstek Midnight Eye hebben met het boekwerk een uitputtende gids samengesteld. In deze gids komen niet minder dan twintig belangwekkende regisseurs aan bod middels een zeer uitgebreid profiel en een beschouwing van een aantal van hun films. Uiteraard beslaat het boek publiekslievelingen Kitano en Miike, maar ook Hideo Nakata (Ringu), Naomi Kawase (Shara) en miskende pioniers als Sogo Ishii en Masato Harada passeren de revue (waarom de oude veteranen Imamura, Suzuki en Fukasaku überhaupt behandeld worden, blijft echter onduidelijk). De fervente Midnight Eye-lezer zal alle namen en films herkennen, maar het boek bevat louter nieuw schrijfmateriaal. Het meest interessant zijn de inzichten die de regisseurs zelf verschaffen (iedere ingang bevat uitgebreide citaten, waarvan de herkomst vreemd genoeg onbekend blijft). Ook zeer welkom is het opnemen van Studio Ghibli, die de succesvolle anime vertegenwoordigt.

Obsessie

De kenmerkende obsessie met details van de heren Sharp en Mes (Mes is auteur van Iron Man: The Cinema of Shinya Tsukamoto) maakt van de The Midnight Eye Guide een ware encyclopedie. Hun gestrooi met feitjes werkt soms storend, bijvoorbeeld wanneer de auteurs in een bespreking van Family Game (een film die in het westen niet eens verkrijgbaar is) kans zien in te gaan op de letterlijke vertaling van een andere film van de hoofdrolspeler, en zelfs op een computerspel waarin zijn beeltenis gebruikt werd. Helaas is het boek ook bepaald niet gespeend van slordigheden: het bevat de nodige typ- en taalfouten, en Seijun Suzuki’s filmografie is allesbehalve compleet. De Japanse weergave van de regisseurs en filmtitels is een leuke bijkomstigheid, maar bijvoorbeeld de geboortejaren van de regisseurs waren meer welkom geweest. Desondanks is de Midnight Eye Guide een zeer waardevol werk van twee autoriteiten op hun vakgebied, al was het maar omdat er nog niet eerder zo veel informatie over de regisseurs en films in kwestie in een boek bijeengebracht is.

Gangsterfilms

De uitgever van de The Midnight Eye Guide bracht eerder al Mark Schillings The Yakuza Movie Book uit. Wie bekend is met werk van de Britse criticus zal niet opkijken van zijn soms oppervlakkige recensies van Japanse gangsterfilms, zijn soms populistische schrijfstijl en het feit dat hij het niet zo nauw neemt met details. Voor wie daar rekening mee houdt, rest een zeer interessant en enthousiast samengesteld boek over een genre dat wellicht te weinig serieus genomen werd en wordt. Niet alleen bekende werken als de briljante oude gangsterfilms van Fukasaku en Suzuki worden behandeld, ook minder gevierde, obscuurdere films komen aan bod. Een deel van dit materiaal was al eerder te lezen in zijn bijdragen voor The Japanese Times, maar samengesteld in boekvorm en voorzien van zeer lange interviews met belangrijke acteurs en interviews, resulteert het in een bruikbaar en fascinerend leesboek. Bovendien is het voorzien van een verhelderende inleiding in de geschiedenis van het genre. Als naslagwerk is het Yakuza Movie Book minder geschikt, temeer omdat details soms niet kloppen, de filmografieën vanwege de opmaak niet handig leesbaar zijn, en een normale index vreemd genoeg ontbreekt. Ook heeft Schilling er helaas voor gekozen de films volgens de Japanse titels alfabetisch te rangschikken.

Samuraifilms

In Stray Dogs & Lone Wolves: The Samurai Film Handbook van Patrick Galloway wordt het Japanse genre van de samuraifilm onder de loep genomen. Wie nog nauwelijks bekend is met dit genre zal in dit boek een uitstekende en toegankelijke gids vinden. In drie korte hoofdstukken wordt alles wat je in het algemeen over de samurai moet weten op een heldere wijze uitgelegd. Hier wordt niet alleen uiteengezet wat een samurai is en hoe het genre van de samuraifilm in elkaar steekt, maar wordt onder het kopje This is not Hollywood ook uitgelegd hoe de Japanse filmwereld functioneert. Tevens wordt van de belangrijkste artiesten een korte profielschets gegeven. Na dit inleidende deel volgt een serie besprekingen van een vijftigtal samuraifilms, beginnend met Rashomon uit 1950 en eindigend met The Twilight Samurai uit 2003. De besproken films zijn telkens geselecteerd op hun verkrijgbaarheid in Amerika. Het boek spitst zich überhaupt nogal toe op de Amerikaanse markt, wat slechts in zoverre storend is dat een aantal van de besproken films in Europa alleen via Amerikaanse websites te verkrijgen is. Op dit kleine minpuntje na is Stray Dogs & Lone Wolves ook voor de Nederlandse lezer een zeer bruikbaar handboek. Voor echte experts zal er weinig nieuws in staan, maar voor de leek opent zich hier een rijke bron van informatie die verder vrijwel nergens zo overzichtelijk te verkrijgen is.

Enorm

Voor de meer belezen liefhebber brengt uitgeverij Continuum het academische boek A New History of Japanese Cinema uit, een enorme studie die de geschiedenis van de Japanse film in kaart brengt en er in slaagt hem in een geheel nieuwe context te plaatsen. Het boek is het resultaat van een interdisciplinaire studie, waarin Isolde Standish niet minder dan 1500 films behandelt; van de allereerste tot en met Takashi Miike’s recente uitspattingen als Ichi the Killer. Standish gelooft niet in de “Japanse cinema” als zodanig, maar stelt voor cinema als een cultuuruiting te beschouwen die parallel loopt aan ontwikkelingen in modernisme, nationalisme en gender. Het resultaat is voor de leek onleesbaar, voor de student van de Japanse film (en algemene geschiedenis) zal het echter een zeer interessant werk blijken te zijn.

Tom Mes & Jasper Sharp • The Midnight Eye Guide to New Japanese Film • Uitgever: Stone Bridge Press • 376 bladzijden • prijs: $22.95 (paperback) • ISBN: 1880656892

Mark Schilling • The Yakuza Movie Book: A Guide to Japanese Gangster Films • Uitgever: Stone Bridge Press • 335 bladzijden • Prijs: $19.95 (paperback) • ISBN 1-880656-76-0

Patrick Galloway • Stray Dogs& Lone Wolves: The Samurai Film Handbook • Uitgever: Stone Bridge Press • 2405 bladzijden • Prijs: $19.95 (paperback) • ISBN 1-880656-93-0

Isolde Standish • A New History of Japanese Cinema. A Century of Narrative Film • Uitgever: Continuum Books • 452 bladzijden • Prijs: £25.00 (gebonden) • ISBN: 0826417094