Traditie en modernisme in Guangzhou

Inspiratie

Het 18e eeuwse landhuis Oud-Amelisweerd met zijn Chinese behangsels vormt de inspiratiebron voor de nieuwste foto’s van Marco van Duyvendijk (1974). Van Duyvendijk is autodidact en sinds een jaar of zes werkzaam als portretfotograaf. Hij fotografeerde onder meer in Roemenië en Mongolië. Sinds anderhalf jaar verkeert Van Duyvendijk in de jaloersmakende omstandigheid het statige landhuis in de bossen bij Utrecht te bewonen en het samen met zijn partner namens het Centraal Museum te beheren. Hij vertoeft – net als 200 jaar geleden Gerard Godard Baron Taets van Amerongen – dagelijks tussen het handgeschilderde behang. Zoals iedereen die het huis bezoekt, geniet hij van het schilderachtige uitzicht op de Kromme Rijn en het groene parklandschap waarin weilanden en wollige bossen van beuken, eiken en paardenkastanjes elkaar afwisselen. Het fraaie park lijkt naadloos over te gaan in het geschilderde landschap binnen. In de 18e eeuw werd er gedweept met natuur; de welgestelden omringden zich zowel buiten als binnen graag met idyllische natuur. De muren van de Oud-Hollandse kamer worden gesierd door linnen behang met een landschap van bospaden, beekjes, ruiters, een dorpje en zijn bewoners. De wanden van de Chinese kamer zijn bedekt met papierbehang met handgeschilderde afbeeldingen van het Kantonese Karstgebergte, drakenbootraces op de Parelrivier en jachtscènes. In de meest oostelijk gelegen Chinese kamer word je omringd door schilderingen van kleurige vogels en bloemen.

Betonnen jungle

Detail uit behang landhuis Oud-Amelisweerd, collectie Centraal Museum, Utrecht. Fotograaf: Marco van Duyvendijk, 2005.

In China wordt dit soort behang al eeuwenlang gebruikt als wandversiering in paleizen, en ook in Europa was het lange tijd erg geliefd als wanddecoratie. Vooral in de 18e eeuw werden er door de Verenigde Oost-Indische Compagnie veel ‘baanen geschilderde Papieren voor Behangsels’ op bestelling meegenomen uit China. In Nederland is dergelijk behang – behalve dan in de twee Chinese kamers in Oud-Amelisweerd – nauwelijks nog te vinden.

Van Duyvendijk vatte het plan op om naar de Zuid-Chinese stad Guangzhou – het voormalige Kanton – te reizen waar het behang in de 18e eeuw werd geproduceerd. Hij hoopte in China plekken te kunnen fotograferen die aan de handelspost van de VOC herinneren. Helaas bleken deze niet meer te bestaan. Gedurende zes weken verbleef hij in een appartement temidden van de betonnen jungle van zeven miljoen mensen. Hij doorkruiste de wijken en legde vele kilometers af in de broeierige metropool van beton en asfalt. Rustpunten hierin zijn de weelderige groene parken en de Parelrivier met in de verte het Karstgebergte. Het resultaat van Van Duyvendijks omzwervingen is een verzameling fraaie documentaire foto’s, stadsgezichten, vele portretten en enkele stillevens die – in de bewoording van het Centraal Museum – een spel van overeenkomsten en contrasten vormt met het Chinese behang. De foto’s zijn beslist geen schoolse interpretatie van het behangsel.

Spelletjeshal, Guangzhou, Guangdong provincie, China. Fotograaf: Marco van Duyvendijk, 2005.

Van Duyvendijk fotografeerde in Guangzhou met in gedachten de sfeer van de kamers van Oud-Amelisweerd. Voor de zonnige kamer op het zuiden portretteerde hij mannen die met hun vogeltjes in het park zitten, zoals de oude man die in Mao-pak met gekooide vogeltjes poseert voor een bloeiende struik. Om dichter bij de sfeer van het Chinees behang te komen, reisde Van Duyvendijk naar het dorp Jing Gang ten noorden van Guangzhou, waar de mensen leven van de rijstteelt en waar het dagelijks leven grotendeels nog traditioneel is. Voor de wat donkere, melancholische kamer aan de noordzijde van het landhuis fotografeerde hij oude vrouwen die kaart spelen in de schaduw, een tabaksman die een dutje doet in zijn winkel, tempels met brandende wierook en altaren die in oude huizen zijn opgericht en die herinneringen aan voorouders levend moeten houden. Ook legde hij het leven op en rond het water vast (vissers, twee kinderen die net hebben gezwommen in de Parelrivier en paraplu’s die samen een abstracte compositie vormen). Tropische planten in de parken vormen de achtergrond van ietwat melancholieke portretten. Net als in Mongolië blijkt Van Duyvendijk een voorliefde te hebben voor het portretteren van jongeren – zowel in de parken als in de stad waar ze poseren met computergames, in een amusementshal of tattoo-shop.

Traditie en modernisme

Zonder titel, Guangzhou, Guangdong provincie, China. Fotograaf: Marco van Duyvendijk, 2005.

In zijn fotowerk lijkt Van Duyvendijk keer op keer gefascineerd te zijn door de combinatie van eeuwenoude cultuur en moderne invloeden. In het portret van een jonge Chinese vrouw, gehuld in een lichtblauwe hoofdsluier met in de linkerhand een met borduursel afgezette paraplu en in de rechterhand een gsm waarmee ze aan het bellen is, zien we traditie en modernisme samengebald. Hetzelfde geldt voor een verstild beeld van papier, penselen en inkt met rechtsonder in de hoek een sleutelhanger waaraan een smile-poppetje is bevestigd, en voor de foto van twee meisjes die op gymschoenen knielen voor een Boeddhabeeld.

Dagdromen

Landhuis Oud-Amelisweerd is daarmee omgetoverd tot een plek waar het 18e eeuwse en eigentijdse China samenkomen. Je kunt je afvragen hoe de Chinese delegatie uit Guangzhou – die voor de officiële opening was uitgenodigd – het bezoek aan Oud-Amelisweerd heeft beleefd. Misschien hebben ze met wat verbeeldingskracht van achter de hoge ramen van het landhuis een glimp kunnen opvangen van een drakenbootrace op de Kromme Rijn of van een groep jagers in het bos, en waanden ze zich heel even in het 18e eeuwse Kanton.

Iedere zaterdag en zondag vindt er in landhuis Oud-Amelisweerd om 12.30, 14.00 en 15.30 uur een rondleiding plaats. Eerder was werk van Marco Van Duyvendak te zien in Huis Marseille en De Melkweg Galerie in Amsterdam. Recent kocht de Rabobank tien van zijn foto’s aan voor haar kunstcollectie.