Maatschappelijke functie van kunst

Jef Geys, zaaloverzicht (foto: Peter Cox)

Bij de eerste zaal stuit je meteen op het pronkstuk, Politiek aspect van een emotie (1972). De titel veronderstelt een clash tussen kunst en bureaucratie, anarchie, kunstenaars die de barricaden op gaan, verfbommen, brandende auto’s, bomberjacks en veel machtsvertoon. Geys heeft het over een andere boeg gegooid. Oorspronkelijk bestond het werk uit een collage van pornofoto’s en een collage van uitgeknipte seksadvertenties. Ga er maar aan staan. De vorm mag dan weinig verheven zijn, dat is niet waar het hier om is te doen. Veeleer gaat het om het fixeren van de ethische grens, het integreren van niet-kunst gerelateerde onderwerpen in de kunstwereld, en het onderzoeken van de functie van kunst in een veranderde maatschappij. De mogelijkheden zijn legio. De duiding blijkt niet zo eenvoudig

Ophef

In 1972 werd het plan opgevat om het werk te exposeren op de Triennale der Lage Landen in het Van Abbemuseum. Naar aanleiding van dat voornemen ontstond een briefwisseling tussen Geys’ raadsman en toenmalig directeur Jean Leering – de onlangs overleden opvolger van de roemruchte Edy de Wilde. Leering wordt tegenwoordig algemeen beschouwd als degene die probeerde de “kunst te verzoenen met het leven buiten het museum.” Ondanks toestemming om tijdens de expositie pornografisch beeldmateriaal te verspreiden aan bezoekers ouder dan 18 jaar, leidde het voorstel tot veel commotie onder braaf stijfburgerlijk Eindhoven, en uiteindelijk vond het project geen doorgang. In het Van Abbe is een wand volgehangen met artikelen met sprekende koppen als “Project van Jef Geys terugetrokken uit expositie in het Stedelijk Van Abbe museum”, “Raadsleden vragen opheldering over wering project” en “Eindhovens veto over kunst met geslachtsdelen”. Anno 2005 is de ophef onderdeel geworden VAN het werk. De vraag in hoeverre de kunstenaar dergelijke reacties heeft beoogd doet in feite niet ter zake. Waar het om gaat is dat Politiek aspect van een emotie een dialoog op gang heeft gebracht. Toch vraag ik me af of de kunst zich hier niet te veel voor de politieke kar laat spannen en of dat erg is. In hoeverre is het beeld nog relevant?

Dialoog

Sterk is ook de gevoelsspeeldoos die Jef Geys in de eerste helft van de jaren zestig ontwikkelde. De speeldoos bevat gekleurde bouwstenen van allerlei formaat, die gemakkelijk zijn te hanteren en zich eenvoudig laten combineren. De vorm is stevig ingebed in de kunsthistorische traditie met referenties naar het Minimalisme van Donald Judd en het Bauhaus van de Weimarrepubliek. Begin dit jaar heeft Jef Geys een aantal scholen gevraagd mee te werken aan een project waarbij voor een bepaalde periode een speeldoos ter beschikking werd gesteld. Geys vroeg enkel of het gebruik kon worden gedocumenteerd. Ook hier is sprake van een dialoog tussen kunstenaar en maatschappij. Toch gaat het evenzeer over het stimuleren van de creativiteit en het proces van samenwerken.

Reflectie

Er wordt de beschouwer geen hapklare brokken geserveerd. In plaats daarvan geeft Geys slechts een eerste aanzet. Vaak is er sprake van een spanning tussen het esthetische en het sociale. Zijn oeuvre bestaat uit een samenraapsel van elementen van het Minimalisme, Pop Art, Conceptualisme en Bauhaus en kan in die zin worden opgevat als een reflectie op de ontwikkeling van de 20e-eeuwse beeldende kunst. Geys glipt overal tussendoor en pakt wat hij gebruiken kan. In Eindhoven valt op dat het vooral het vroege werk is dat indruk maakt.