Rupa Lucian, kind van de staat (Toneelgroep Démasqué)

Acht spelers komen van opzij het podium op en gaan in een rij staan. Kijken het publiek in en geven elkaar vervolgens, rustig kantelend, acht stoelen door en gaan zitten. Het lijkt een ritueel haast. Het stemt kalm. Door die stoelen denk je onbewust misschien al: “Dit wordt luisteren”. Spelers en publiek zitten tegenover elkaar, en de spelers zijn aan het woord. Het ingetogen, weinig pretentieuze karakter van het stuk kan met verschillende dingen te maken hebben. Met de inhoud: het lot van een leven in een totalitair bewind (Roemenië), met het eenvoudige decor en de eenvoudige art direction, en met het bescheiden spel van de acteurs.

Stille moeder

Dat spel had niet altijd zo bescheiden gehoeven. De ouders van Rupa worden een tikje te zachtaardig gespeeld als je weet dat er heftige dingen in hun leven zijn gebeurd: vader in het gevang, kroost onder moeders hoede, en er is geen geld voor het kind in aantocht. Rupa zelf weet te overtuigen als gevoelige jongen, bewust van de ernst van zijn leven. Ook de andere spelers zijn flink op weg. Het toeristenechtpaar dat zo houdt van Roemenië als ongerept vakantieland, lijkt echt een bekend echtpaar, reislustig, avontuurlijk, kibbelend. Vooral zij, al struikelt ze nog wel eens over haar woorden, is goed in haar blikken naar hem en in haar verontwaardiging over zijn bezorgdheid. En het elkaar aanvullen zoals stellen dat kunnen doen, gaat ook realistisch. De twee wat oudere speelsters spelen Roemeense personages; de één speelt de cipier van Rupa’s kindertehuis, de ander een alleenstaande vrouw in het verzet. De actrices hebben de grimmigheid en de onschuld die hun rollen past en hun levenservaren stemmen zijn prachtig.

Andere wereld

Het past alles goed bij het verhaal: het leven in een totalitaire wereld, de wereld van Roemenië onder Coucescu. In zo’n bewind doet iedereen mee; jonge, levenslustige mensen én ouderen, wijzeren. Het is mooi eens zo’n verhaal op de planken te zien: geen sprookje, geen absurde dialogen, geen parallelle werelden met filmbeelden of andere nieuwigheden. Maar een confrontatie tussen West- en Oost-Europa – echt niet zo lang geleden – waarbij de verhaallijnen uiteindelijk mythisch mooi bij elkaar komen. En waar we niet alleen van kunnen leren hoe moeilijk de mensen het hadden daar, maar ook hoe knap ze onverstoorbaar konden zijn, hoe gelaten onder hun lot.

Toegevoegde waarde

De regie van Marcel Kragt is sober, maar stemmig. We horen warme en chaotische muziek van Michael Nymann, en een paar keer zingt een vrouw in het wit een paar frasen van een beeldend lied dat Slavisch klinkt, in melodie en beeldspraak. Aan het einde van het stuk, als de acteurs al weg zijn, zien we dia’s met oorlogsbeelden. Indrukwekkend om die weer eens onder ogen te krijgen. Geen vette show met grappen en gevatte oneliners maar een inhoudelijke, eerlijke en menselijke vertelling.

Rupa Lucian, kind van de staat is nog te bekijken op 20 en 21 mei in Theater Boomspijker in Amsterdam.