Een nieuwe held

Maar nu is er Joe Speedboot, de hoofdpersoon van de gelijknamige roman van Tommy Wieringa. De jongen die zich Joe Speedboot noemt, is “geboren met een verkeerde naam. Hij was een jaar of tien toen hij besloot dat hij die naam, die naam als een klompvoet, zou afleggen.” Joe komt naar het dorpje Lomark met zijn moeder en zijn zusje en meteen weet hij het dorp op te schudden. Er begint iets te broeien in Lomark, merkt Fransje. Fransje is de ik-verteller van dit verhaal: een jongen die na een ongeluk in een rolstoel zit, niet kan praten en alleen zijn arm onder controle heeft. “Fransje de Arm” is de zwijgende chroniqueur van Lomark, die ziet hoe Joe Speedboot met een natuurlijke schwung allerlei mensen om hem heen weet aan te zetten tot enerverende daden.

Hij was niet zozeer een buitengewone jongen, hij was een kracht die vrijkwam. Je had verwachtingsvolle tintelingen in zijn buurt – er was een energie die vorm aannam in zijn handen, in een los verband toverde hij bommen, racebrommers en vliegtuigen tevoorschijn en jongleerde ermee als een lichtzinnige tovenaar. Ik had nog nooit iemand ontmoet bij wie het idee zo vanzelfsprekend leidde tot uitvoering, op wie angst en conventies zo weinig greep hadden.

Zou het?

Het leven in Lomark kabbelt wat en in eerste instantie lijkt Joe daar weinig aan te kunnen doen, al begint het na zijn komst wel te gonzen. Fransje ziet hoe zijn vrienden Christof en Engel hun eerste liefdes meemaken en hoe Joe zich werpt op het verwezenlijken van zijn plannen. E�n van die plannen is het maken van een vliegtuig. Het mooiste meisje van het dorp, de Zuid-Afrikaanse PJ, heeft namelijk een moeder die naakt door haar hoog omheinde tuin loopt. Joe wil dat zien en stelt voor een vliegtuig te bouwen. Lange tijd lijkt het een belachelijke onderneming: buizen, landbouwplastic en een oude automotor moeten samen een luchtwaardig vehikel vormen. Maar wanneer de rivier dichtvriest en zo een start- en landingsbaan wordt, begint het ook bij de lezer te gloeien: zou dat vliegtuig echt…?

Luchtig en aards tegelijk

Dat “verwachtingsvolle tintelen” zit niet alleen in Joe Speedboot, het zit ook in het boek zelf. Tommy Wieringa strooit, in de huid van Fransje de Arm, aan het begin van zijn verhaal wat al te opvallend met poëtische opmerkingen (“De avond rolt de dag op als een krant”), maar al snel krijgt zijn stijl een lichtheid en vanzelfsprekende luchtigheid die je doet geloven dat Joe vanuit dat vliegtuig werkelijk PJ’s naakte moeder zal kunnen zien. Tegelijk blijft er een soort aardse nuchterheid in de woorden zitten, zodat je soms hoofdschuddend opkijkt uit de bladzijden en je bijna hardop denkt: “maar dat kan toch helemaal niet?”

Joe Speedbootgevoel

Halverwege het boek neemt Joe Fransje bij zijn ene arm om ook hem bij zijn plannen te betrekken. Dan is Fransje niet langer toeschouwer, maar een personage in zijn eigen kroniek. Dat gedeelte, waarin Fransje van dichtbij meemaakt hoe Joe in elkaar steekt, en waarin hij ook Joe’s vreselijke geheim ontdekt, is het beste gedeelte van het verhaal. Fransje rolt mee op de golf van… van wat eigenlijk? Positiviteit, geloof in eigen kunnen, enthousiasme: allemaal woorden die bij dure seminars horen en die slechts een klein deel van dat Joe Speedbootgevoel verwoorden. Joe Speedboot zorgt ervoor dat mensen boven zichzelf uit stijgen, zonder dat ze dat in de gaten hebben.

Groots

Wanneer de roes van Joe Speedboot voorbij is, blijft echter een vreemdsoortige melancholie achter. Het feit dat het nooit meer zo zal zijn, of de wetenschap dat je je leven niet in je eigen hand had toen je tot zulke hoogten steeg, moet daar iets mee te maken hebben. Na de laatste bladzijde van Joe Speedboot blijf je achter met een brok in je keel, maar ook met een brede glimlach op je lippen.
Koop dit boek. Zet je naam erin en lees het stuk. Joe Speedboot wordt de grootste held van deze eeuw.