“Hoe willen jullie dat ik mij gedraag?”

In de schaduw van mijn vader toont op een overwegend komische manier de geschiedenissen van drie gastarbeiders, vaders van huidige Turkse dertigers zoals de acteurs. Het publiek lacht zich rot om de cabaretachtige toon van de drie heren in smoking. De één wil emigreren om het toch al gigantische Turkse Rijk uit te breiden, de ander heeft er vooral erotische fantasieën bij. In razend tempo vult het drietal elkaar aan. En al hoor ik mezelf op een gegeven moment zuchten, wanneer één van de drie voor de zoveelste keer bezield uitroept dat hij naar Nederland wil voor een Westerse vrouw, toch een goede zet van regisseur Saban Ol om zo’n zogenaamd banale wens slapstickachtig tot uitdrukking te brengen. Het maakt de immigranten menselijk, en Turks theater licht.

Miss Byzantium vs. Turkse achterblijfster

De drie gastarbeiders worden geflankeerd door sterke vrouwen. Rechts van hen zien we een prachtig oriëntaals aangeklede Inci Pamuk (van het cabaretduo Turkish Delight) als Miss Byzantium en Miss Gelukzaligheid en halve godinnen die het grote Byzantijnse rijk vertegenwoordigen. Verheffend draagt Pamuk het glorieuze verleden van de Turken voor, en met deze herinnering spoort ze de drie gastarbeiders aan hun geluk te beproeven in het gastland. Links zien we Elvan Akyildiz (van o.a. Sesamstraat) als een achterblijvende Turkse vrouw. Zij is minder enthousiast over het buitenlandse verblijf van haar man. Hij vervreemdt van haar, neemt andere, “smakeloze” gewoonten over. Als ook zij overkomt, is hij steeds de deur uit en zit zij geïsoleerd thuis. Het leven draait alleen om hem heen, zij moet haar dromen opschorten.

Shockerend

Het stuk shockeert met de humor, met de bloemrijke taal van de Belgische toneelschrijver Paul Pourveur, en met de sterk spelende Turks-Nederlandse acteurs. Verontwaardigd over de zelfoverschatting van de Westerse man, legt de Turkse vrouw het publiek fijntjes uit dat het een fabeltje is dat diens penis beter zou zijn dan de oriëntaalse. Nou ja, fijntjes, ze schreeuwt het het publiek toe! De heren achter mij lachen luid als de tengere Akyildiz haar relaas beëindigt. Van de schrik natuurlijk. De drie op het podium laten ondertussen hun broek zakken en tonen ons hun penissen. Die zitten weliswaar in huidkleurige onderbroeken, maar hun vormen zijn goed zichtbaar.

Sensueel

En er is meer. Wanneer het perspectief weer eens inzoomt op Turkije, op haar gewoonten, haar gebruiken, laat Akyildiz een verfijnd en sensueel stuk dans zien. Sinan Cihangir in de rol van derde gastarbeider verlangt in Nederland naar dit soort culturele gebruiken. Regelmatig gebruikt hij zijn beurt om zich met Turkse muziek aan zijn grootse thuisland te herinneren. Ik versta weinig van het Turkse lied, maar het woord “soeverein” valt niet te missen. Dans en zang illustreren de weelderigheid van Turkije en de ontworteling hiervan.

Interviews

Saban Ol baseerde zijn stuk, dat het sluitstuk is van een drieluik over immigranten, op het boek De zevende man van schrijver/socioloog John Berger, op interviews tussen de Amsterdamse cultuurwetenschapper Günay Usluop en eerste-generatie migranten, en op persoonlijke gesprekken met Turkse vrouwen. Ondanks deze realistische bronnen verdrinken de personages niet in kommer en kwel-monologen. Ol schotelt ons wel erg veel aspecten van Turkije voor. Maar die veelzijdigheid, samen met de kracht van de humor, maakt het stuk ook interessant, goed te verteren en modern.

In de schaduw van mijn vader wordt nog tot en met 1 maart 2005 opgevoerd.