De Late Rembrandt: een meester op zijn hoogtepunt

Familieportret, Rembrandt Harmensz. van Rijn, ca 1665. Herzog Anton Ulrich-Museum, Kunstmuseum des Landes Niedersachsen, Braunschweig.

Rembrandt van Rijn (1606-1669) genoot succes als schilder. De gewaagde schilderstijl die hij aan het einde van zijn leven had ontwikkeld, werd niet door iedereen gewaardeerd. Vandaag de dag vindt men juist dat hij zijn absolute hoogtepunt heeft bereikt in die laatste levensjaren. Het Rijksmuseum toont, in samenwerking met de National Gallery in Londen, voor het eerst een overzichtstentoonstelling over het late oeuvre van Rembrandt.

De tentoonstelling heeft een chronologisch karakter, maar is ook ingedeeld in thema’s, waardoor we langzaamaan meer leren over de ontwikkeling van zijn stijl en de verschillende kunstvormen die hij beoefende. Per thema staan zijn schilderijen, zijn tekeningen en prenten, of soms beide, centraal. In de eerste zaal vinden we drie zelfportretten van de meester. Meteen staat de bezoeker oog in oog met Rembrandt en raken we gefascineerd door de weergaven van zijn evenbeeld.

Isaak en Rebekka, bekend als ‘Het Joodse bruidje’, Rembrandt Harmensz. van Rijn, ca. 1665 – ca. 1669, Rijksmuseum.

Pas na de zelfportretten stappen we echt in de wereld van Rembrandt. Zijn realistische tekeningen van alledaagse taferelen in Amsterdam laten zien dat hij schilderde naar de natuur en naar emotie. Bovendien is het toegestaan ze van heel dichtbij te bekijken, waardoor geen detail verloren gaat voor het oog van de bezoeker. Daaropvolgend vinden we een aantal prachtige portretten van rijke Amsterdamse burgers, waarbij Rembrandt werd uitgedaagd zijn eigen ideeën te vermengen met de heersende conventies. Immers, moest hij wel voldoen aan de eisen van zijn opdrachtgevers. Verassend is hier het enige bekende ruiterportret van Rembrandts hand en zeer indrukwekkend zijn hier de Pendanten van een getrouwd paar uit de National Gallery in Washington. Enerzijds vanwege de manier waarop hij haar sieraden heeft geschilderd, anderzijds door de bescheiden liefde die ze naar elkaar uitstralen.

Titus aan de lezenaar, Rembrandt Harmensz. van Rijn, 1655. Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam.

Naarmate de tentoonstelling vordert zien we dat Rembrandt steeds verder emuleert, steeds weer overtreft hij zichzelf. Hij onderzoekt de klassieken, het gebruik van licht en experimenteert met verschillende technieken. Het hoogtepunt vinden we bij het thema ‘intimiteit’. In Het Joodse Bruidje of de Lezende oude vrouw of Titus aan de lezenaar voelen we de emotie van de afgebeelde figuren. Het lukt Rembrandt om de toeschouwer mee te voeren in het schilderij door de grove penseel, de bijzondere compositiekeuzes en donkere warme kleuren. Bovendien zien we in het prachtige Familieportret uit het Herzog Anton Ulrich Museum dat hij ook zeer kundig was in het schilderen van groepsportretten. Het portret beeldt het idee van ouderlijke liefde voor hun kind zeer sterk uit.

De verworven bruiklenen zijn uitzonderlijk en maken dat er een prachtig totaalbeeld van het late oeuvre is ontstaan. De tentoonstelling biedt een unieke kans om Rembrandts bijzondere werken van over de hele wereld gezamenlijk te zien. Ervaar daarom met eigen ogen waarom Rembrandt wordt gezien als een van de grootste meesters van de Gouden Eeuw, het is de lange rij voor de ingang meer dan waard.