Wat als het burgermansbestaan verandert in drijfzand?

Daar ligt hij dan: Henk. Opgebaard, opgebrand misschien zelfs. Ondanks zijn niet al te heftige bestaan heeft hij het toch zwaar te verduren gehad. Op zijn begrafenis wordt hij hartelijk toegesproken door bekenden, maar net op het moment dat er een waslijst aan complimenten volgt, maakt een vliegtuig jammer genoeg net iets teveel lawaai om er iets van te kunnen verstaan. Het is tekenend voor Henk, die toch echt weinig fout heeft gedaan, maar toch genadeloos wordt afgestraft vanwege zijn eenvoudige levensstijl. Dat wordt hem te pas en te onpas duidelijk gemaakt door zijn directe omgeving. Voor Henk is leven daarom lijden, lijden en nog eens lijden, maar wat doet hij nou eigenlijk verkeerd? Emiel de Jong en Noël van Santen (beiden van 1973) maken er in elk geval het beste van. Ze hebben veel plezier in het spel en hebben een ‘filmische’ motoriek in zich, waardoor de vraag rijst of het hier gaat om cabaret, of – en dat lijkt eerder het geval – dat we hier te maken hebben met een genre-overstijgend programma, dat raakvlakken heeft met het werk van filmmakers als de gebroeders Coen en Charlie Kaufman. Filosofie en psychologie wisselen elkaar af, zonder dat het de boventoon voert. Deze benadering is onder meer terug te leiden tot films als The Truman Show, A Serious Man en ook Being John Malkovich: een man die worstelt met zijn bestaan, met zijn omgeving en vooral met verwachtingen. Daar zijn talloze sketches over te maken, want een man zien ploeteren terwijl de onmacht en de wanhoop op de loer ligt, levert komische scènes op. Dat lukt vrij aardig, maar tot zover de inhoud.

Hoog tempo
Maar dan: hoe ga je zoiets vormgeven? Het duo Schudden, dat al een tiental voorstellingen heeft gemaakt, heeft er een uitstekende oplossing voor gevonden. Ze weten: show, don’t tell. Het resulteert in een visueel meesterwerk. De montagestructuur biedt veel ruimte om de abstractie op te zoeken, evenals de interactieve stellage op het podium. Het is bewonderenswaardig hoe snel ze zich kunnen verplaatsen: niet alleen fysiek, maar ook in de personages. Het tempo is vrij hoog en dat maakt het boeiend om naar te kijken. De vormgeving is subliem, doordat alles in dienst van de voorstelling staat. Het toneelbeeld verandert continu, het licht bepaalt de sfeer van zeeniveau tot zolderkamer, terwijl het geluid (veel filmische muziek) een extra dramatische dimensie geeft. Het prikkelt de zintuigen 95 minuten lang, terwijl het eigenlijk nóg te kort is. Ook het spel is van hoog niveau, het is duidelijk dat beide mannen van huis uit acteurs zijn en dat de verkleedkist maar al te graag wordt opgezocht. Daarin zit dan ook de grote charme van de voorstelling.

Onvoorspelbare waanzin
Hoewel het tempo en het niveau vrij hoog zijn, valt er ook een kleine kanttekening te plaatsen. Zo houdt het taalgebruik niet altijd over. De mannen hadden net iets beter hun best kunnen doen om taalgrappen aan te laten sluiten bij het hoge niveau van de voorstelling. Cabaret is ook gebruikmaken van literaire constructies en niet de geest van Seth Gaaikema levend houden. Wellicht is de lolligheid ingebracht om de luchtigheid te waarborgen, maar dat zou een te zware concessie zijn. De voorstelling kent weliswaar genoeg lachmomenten, maar de toeschouwer zal in elk geval rekening moeten houden met het feit dat er niet gespeeld wordt op de vette lach, integendeel zelfs. Perrongeluk blijft echter fier overeind staan door de prima uitwerking van een ongemakkelijk thema. Wie van een avond slim, filmisch cabaret houdt en zich wil laten onderdompelen in anderhalf uur pure kunst, komt zeker aan zijn trekken. De mannen van Schudden laten je verwonderen en verbazen door de veelheid aan absurdistische scènes en een door grote schoonheid omgeven geheel van onvoorspelbare waanzin.