Onthullend misverstand

De Franse schrijfster en filosofe Simone de Beauvoir heeft in de novelle ‘Misverstand in Moskou’ een genuanceerd portret getekend van een ouder echtpaar dat in de problemen raakt. Tegen de achtergrond van een saaie en door bureaucratisch getreiter bedorven vakantie maken twee mensen de balans op van hun huwelijk.Nicole en André zijn gepensioneerd en zoeken Andrés dochter uit een eerder huwelijk op. Masja is  opgevoed met de communistische idealen van André en in de Sovjetunie gaan wonen. Het enthousiasme van eerdere bezoeken verdwijnt als Nicole en André zich realiseren dat de heilsstaat is veranderd of er misschien wel nooit geweest is. De socialistische gelijkheid van alle Russen is schijn: een kleine elite kan alles kopen in speciale winkels en eten in dure restaurants. De massa staat in de rij voor voedsel en woont in volgepropte huurkazernes. Starre bureaucratie verhindert ze te gaan en staan waar ze willen. Masja probeert vergeefs excursies te organiseren die van de officiële toeristenuitjes afwijken. De teleurstellingen volgen elkaar op, terwijl Nicole en André steeds moeizamer met elkaar communiceren.

Compromisloze eerlijkheid
Beiden worstelen bovendien zonder daar samen over te praten met hun ouderdom. Het lijf doet niet meer alles wat ze gewend zijn en met de sexualiteit gaat het snel bergafwaarts. Nicole maakt zich veel zorgen over haar uiterlijk en haar conditie. Het zijn thema’s die naadloos aansluiten bij de filosofische uitgangspunten van de Beauvoir. Haar existentialisme benadrukt compromisloze eerlijkheid over de situatie waarin het individu zich door eerdere, eigen keuzes bevindt. Het gaat erom altijd verantwoordelijkheid te nemen en zo mogelijk weer nieuwe keuzes te maken, zonder oude idealen helemaal los te laten. Tussen de echtelieden ontstaat een conflict dat een uitslaande brand dreigt te worden. Wat het verhaal nog actueler maakt is de relatie van Nicole en Masja. Onzekerheid en jaloezie ten opzichte van ‘voorkinderen’  van de partner is een heel eigentijds probleem.

De Beauvoir heeft heel precies de gevoelens en gedachten van Nicole en André weten te vangen in een rustig, soms afstandelijk verhaal dat hier en daar moeilijk vertaalbaar lijkt. Van die taak heeft vertaler Jan Versteeg zich gewetensvol gekweten. De boodschap van de novelle lijkt te zijn dat eerlijkheid en openheid het altijd  winnen van angst en verstarring. Dat geldt nu in even grote mate als vijftig jaar geleden.