Enthousiast over schaduw

Nog geen stap binnen en de toeschouwer staat al in het licht van een projectie. Er is echter geen geërgerd gezucht te horen. De toeschouwer is namelijk zojuist onderdeel geworden van het nieuwste werk van Viviane Sassen (1972, Amsterdam), TOTUM. Sassens werk gaat over schaduwen. TOTUM is een optocht van fotografische werken, die middels twee projectors in tegengestelde richting op twee muren wordt geprojecteerd. In alle foto’s komen schaduwen gelijkend aan die van de toeschouwer opvallend naar voren.

Schaduw staat voor…
In haar werk zoekt Sassen op spontane wijze naar de betekenissen die een schaduw kan hebben. Chaos, angst, maar ook mysterie en emotionele projectie zijn hier voorbeelden van. Dichtbij de ingang van de grote zaal hangt een werk uit de serie REBUS (Sassen heeft er expliciet voor gekozen om de individuele werken geen titels te geven) waarin we een kind zien lopen. De geprojecteerde schaduw van de fotografe bedekt vrijwel het gehele kind, maar reikt in tegenstelling tot het gecentreerde jongetje tot onderaan de compositie. Hoe ver het kind ook loopt, de invloed van zijn moeder (Sassen zelf) blijft in de vorm van een schaduw op het kind geprojecteerd. Het kind lijkt er echter wel groter en sterker door.

‘Zonder titel’ uit de serie AXIOM, 2014.

Recht tegenover dit werk zijn hemel en aarde vertegenwoordigd. Een felgele emmer spat van de foto, zwevend boven een rubberen band. In de rubberen band is de schaduw zo donker dat de opening evengoed een zwart gat had kunnen zijn. Op de achtergrond zijn graven te zien. De schaduw is hier oneindig en beangstigend.

De associatie van schaduwen met een donkere zijde, ‘het kwaad’, is onvermijdelijk. Sassen omarmt deze betekenis en laat dit zien met werk uit haar studententijd, dat ze inleidend inzet. Schaduwen zijn er niet in te vinden, maar met ongebruikelijke aanzichten worden lichamen vervormd en worden perverse associaties opgeroepen. De betekenis van de schaduw was al een fascinatie vóór ze de schaduw zelf in haar werk gebruikte.

Nieuw hoofdstuk in het oeuvre
Schaduwen hebben de eigenschap een beeld te abstraheren. In enkele foto’s uit de serie CARBON is er meer schaduw dan herkenbaar beeld te zien. Het resultaat nodigt niet alleen uit tot intensiever kijken, maar brengt het beeld ook tot rust. Hoewel de abstractie voor een schilderachtig element zorgt, zijn de voorstellingen realistisch, wat resulteert in een vreemde mix tussen esthetiek en realiteit.

‘Zonder titel’ uit de serie REBUS, 2014.

Dit principe wordt echter weerlegd in de serie AXIOM. Deze recentste ontwikkeling in haar werk is een serie foto’s die geheel abstract is. De foto’s ogen als Moholy-Nagy’s constructivistische werken op papier, maar de schaduw in de werken helpt de toeschouwer van deze illusie af. Er is namelijk slechts een aantal spiegels en kleurvlakken, van boven gefotografeerd in de woestijn, te zien. Door de schaduw van de spiegels, maar ook door de reflectie in het zand, vormen zich allerlei geometrische vlakken. De schaduw is hier het enige dat de toeschouwer direct herkent, de enige betrouwbare documentatievorm.

Schaduwen zijn altijd aanwezig. Sassen gebruikt deze schaduwen om meerdere betekenislagen te onderzoeken. Door het studentenwerk en de verschillende fotografische benaderingen krijgt de tentoonstelling een experimenteel karakter, waardoor UMBRA soms wat jong overkomt. De tentoonstelling laat een enthousiast onderzoek zien naar duistere betekenissen.