‘Je voorafgaande leven vergeten en alleen nog maar bestaan’

Dmitri is dan wel de hoofdpersoon, maar over zijn verleden en omgeving wordt weinig verteld. Het enige wat over hem geschreven wordt is dat hij wees is, en scepticus aangaande het communisme. Dmitri realiseert zich dat de communistische leiders hun beloftes niet waar kunnen maken en bekijkt deze koers met argwaan. Toch verzet hij zich niet tegen de staat, spreekt er terloops over. Hoewel het bewind weinig ruimte over lijkt te laten voor romantiek, houdt Dmitri zich des te harder vast aan de rode draad in zijn leven: de liefde.

Coming of age

Ondanks de zware tijden waarin Dmitri leeft, weet hij de esthetiek van het detail te beschrijven, alsof hij alleen daar oog voor heeft en al het andere van zich af laat glijden. Zijn blik wordt steeds scherper, en langzaamaan groeit zijn verwondering over meisjes, later jonge vrouwen. Lust wordt met een ongekende verfijning beschreven, ontdaan van beestachtigheid maar zonder haar op te hemelen.

Steeds neemt de bekoring een andere vorm aan, en deze gedaanteverwisseling maakt Dmitri tot een rijker individu. Van dromerig en met hoge verwachtingen, naar berustend en inziend dat veel van zijn liefdes tijdelijk zullen zijn, maar dat juist door het koesteren van amoureuze gevoelens  deze liefdes in hem blijven voortleven.

Van desillusie is geen sprake, Dmitri behoudt een zekere naïviteit. Dat wil niet zeggen dat hij onwetend is, want zijn beleving en de realiteit kunnen als twee parallelle werelden naast elkaar bestaan. Dmitri is zich hiervan bewust en kan duidelijk onderscheid maken tussen beide werkelijkheden.  Hij leert zijn blik bij te stellen door de ervaringen in zijn leven, en daardoor steeds beter de elementen daarbinnen te betoveren.

Ieders beleving verbeeld

Geïnspireerd op Makine’s eigen ervaringen als jongeman in Rusland, blijft toch de universaliteit van Dmitri’s karakter bestaan, als een kind in wie  iedereen zich kan herkennen. Het boek appelleert dan ook aan de rijke fantasie die veel kinderen bezitten, al is die fantasie gebaseerd op de werkelijkheid. Dmitri verliest geen verwondering, hij kan namelijk van alles iets mooiers maken dan het lijkt te zijn. Als een ode aan de verbeeldingskracht klinkt dat, en dat is de roman in zekere zin ook. Nergens neigend naar escapisme, neemt het boek een kleurplaat als ondergrond die men naar believen mag invullen. Maar de samenhang binnen het verhaal blijft altijd herkenbaar.

Een imaginaire liefde is niet minder waar dan één die zich daadwerkelijk heeft afgespeeld, zo blijkt uit de intense verwantschap die Dmitri voelt met vrouwen met wie hij geen woord gewisseld heeft. Krachtige wensen worden waarheid, want wat gedacht en gevoeld is, maar niet uitgesproken of tastbaar gemaakt, heeft evenveel bestaansrecht, zo lijkt de auteur te willen zeggen.

Stream of consciousness

De mijmerende verteller houdt steeds de aandacht vast, nergens dreigt Makine de lezer te verliezen. Zijn schrijven kabbelt niet voort, maar is van een meditatieve intensiteit, waardoor je net als Dmitri meandert van moment naar moment. Makine vergroot ogenschijnlijke kleinigheden uit en weet ze zo te verwoorden dat hun werkelijke belang duidelijk wordt. Dit romantiseren van het alledaagse is dankzij de subtiliteit van de stijl bestand tegen sentimentaliteit.

De conclusie van het verhaal wordt, dankzij het beschrijvende karakter van het boek, overgelaten aan de lezer. Alleen een terugblik op Dmitri’s persoonlijke verhaal biedt overzicht, en valt niet geheel toevallig samen met de val van het communisme. Dan wordt bevestigd dat het personage Dmitri zich uitstekend leent voor een roman over het ontwaren van de wezenlijke schoonheid in de wereld om ons heen.