Rechtop staan op een drilpudding

Sheila is een gescheiden jonge vrouw met de ambitie een toneelstuk te schrijven. Haar verwachtingen zijn hoog: ‘wat is er zo gek aan om het menselijke ideaal te willen zijn?’ Maar in een wereld waarin al zoveel schoonheid is, is het moeilijk te beginnen, redeneert ze. En zo blijft het bij drinken en blowen met haar vrienden, haren opvegen in een kapperszaak en een vernederende affaire. 

Israel
Om te beginnen met die jongen, die Israel heet: hij doet het bloed stollen in Sheila’s armen met puntsgewijze liefdesbrieven waarin hij haar dubieuze opdrachten geeft en aanspreekt met ‘ha Slet’ (ja, wel met een hoofdletter). Het is de vraag of de hoofdstukken die Sheila met hem in bed doorbrengt meer doen dan shockeren, of het geloofwaardig is dat er verleiding schuilt in zoveel vernedering. Uiteindelijk maakt ze in elk geval op geheel eigen wijze een einde aan de verhouding, met een eerlijkheid die weinig lezers onberoerd zal laten.

Ik moest zo lelijk zijn dat de vernedering die ik mezelf aandeed ook hem zou vernederen. […] Wat ik ’s nachts had gedaan voelde als de eerste keuze die ik ooit had gemaakt zonder enige hoop op bewondering.

Alles liever dan middelmatigheid
Gelukkig is er in Hoe moet je zijn? veel meer aan de hand. Sheila worstelt met het schrijven van een toneelstuk in opdracht voor een feministisch theater. Ze neemt de gesprekken met haar beste vriendin Margaux op om inzicht te verkrijgen in realistische teksten. Het boek staat dan ook vol met ‘slordige’ dialogen, waarin de personages stamelen en langs elkaar heen praten. In plaats van een toneelstuk leveren de opgenomen gesprekken Sheila een onnavolgbare ruzie op met Margaux. En een boek dus, lijkt het.

Hoe moet je zijn? is opgedeeld in vijf bedrijven en bestaat uit flarden in het leven en het denken van Sheila. Deze wankelen voortdurend op de grens tussen originaliteit en navelstaren. Er zijn passages die de twintigers van deze tijd inderdaad typeren zoals de tv-serie Girls dat zo fantastisch doet. Bijvoorbeeld wanneer Sheila liever opgeeft dan middelmatig werk af te leveren of wanneer haar perfectionisme verlammend werkt. Er zijn echter ook veel ontoegankelijke, te particuliere passages. Maar wellicht is ook dat weer volstrekt persoonlijk. Een voorbeeld:

Ik wil meer dan er alleen in mijn eigen ogen min of meer cool uitzien, al zou dat betekenen dat ik moet bekennen dat al mijn ijdelheid en optutterij verloren moeite zijn geweest. Elke blik in de spiegel en de gezichtsuitdrukkingen die ik heb bedacht om mezelf te intimideren – zinloos. Misschien is het beter om verder het pad richting schoonheid te bewandelen dat ik nu ingeslagen ben, en te hopen dat het me, als ik tenminste genoeg doorzettingsvermogen heb om het vol te houden, ergens heen zal leiden waar grootste dingen in het verschiet liggen.

Feminisme
Voor Sheila bestaat het hele bestaan uit raadsels. Ze denkt dat ze, zolang ze haar eigen identiteit niet kan doorgronden, niet kan beginnen aan het leven. Er is veel zelfhaat, ze noemt haar ziel voortdurend ziek (of niet-bestaand) en zoekt antwoorden bij elke voorbijganger. Dat leidt voornamelijk tot vreemde en zinloze dialogen. Persoonlijk geef ik de voorkeur aan de niet-zeuren-en-hard-werken-mentaliteit, waardoor Sheila’s eindeloze zielepijn regelmatig ergernis opwekken. Toch bevat haar zoektocht ook kleine doorbraakjes. In haar vriendschap met Margaux, in de toestand met Israel (goddank) en vooral in het besef: ook alle andere mensen doen maar wat.

Of dit boek bij het verschijnen terecht als feministisch pamflet werd gebombardeerd, vraag ik me af. Meer dan dat is het een hoogstpersoonlijk relaas, een zoektocht waarvan in het beste geval kleine wijsheden bijblijven. Voor wie Girls gezien heeft en het boek met dergelijke verwachtingen te lijf gaat, is Hoe moet je zijn? daarom wellicht teleurstellend. Maar voor wie simpelweg een antwoord op de vraag verlangt, voldoet het lezen van het eerste hoofdstuk al – of het nu prietpraat is of niet:

Hoe moet je zijn, als mens? Ik vraag het me soms af, en ik kan niets anders antwoorden dan: een beroemdheid. Maar hoezeer ik ook van beroemdheden houd, ik zou nooit ergens naartoe verhuizen waar beroemdheden echt bestaan. Ik hoop op een eenvoudig leven ergens op een eenvoudige plek, waar er voor alles maar één voorbeeld bestaat.