Dichter bij de werkelijkheid

Op onconventionele manieren probeert Gill te duiden wat hij ziet. Hij gebruikt fotografie als medium, maar voegt daar een element van toeval aan toe. Dit bereikt hij bijvoorbeeld door te werken met plastic camera’s zonder fancy snufjes. Of door objecten in zijn camera te plaatsen, foto’s te begraven en negatieven in energiedrank te laten weken. Op deze manier komt Gill tot een voor hem meer waarheidsgetrouwe benadering van zijn onderwerp.

Houdbaarheid

De titel van de tentoonstelling, Best Before End, is een verwijzing naar het idee van houdbaarheid. Hoe lang is iets vol te houden? Hackney en de aangrenzende wijk Hackney Wick, die de afgelopen veertien jaar op aanhoudende aandacht van Gill hebben kunnen rekenen, zijn in die zin beiden tijdbommen. Er is dan weliswaar geen einddatum bekend, Gill’s fotoseries maken in vele opzichten duidelijk dat er sprake is van onhoudbare situaties.

Hackney Wick 2 © Stephen Gill

Het idee van houdbaarheid wordt daarnaast ook gevoed door de associatie met de rellen die er in 2011 plaatsvonden. De Britse politie schoot de 29-jarige Mark Duggan dood waarna massaal rellen uitbraken. Vermoedens bestaan dat, hoewel de directe aanleiding Duggan’s dood was, de woede werkelijk voortkwam uit de steeds groter wordende kloof tussen arm en rijk in Groot-Brittannië. Off Ground (2011) laat stenen en keien zien die tijdens deze rellen gegooid werden. Objectief en zonder kleur worden de stenen getoond. Alsof Gill archeologische vondsten documenteert. Op deze manier brengt hij de situatie in beeld zonder dat hij deze kleurt. In tegenstelling tot andere media die de rellen versterkten of vertekenden, roepen Gill’s beelden op tot reflectie.

Gill dicht met zijn foto’s, zowel letterlijk als figuurlijk. Enerzijds gebruikt hij de achterkant van de realiteit zoals een dichter de achterkant van de taal gebruikt: hij laat zien wat menigeen niet ziet. Hij creëert nieuwe betekenissen. Anderzijds dicht hij de kloof tussen arm en rijk. Dit doet hij door te sympathiseren met het verval en dit in te brengen in de wereld van de kunst. Zijn medium is fotografie, maar de aard van zijn werk doet vermoeden dat er tevens een socioloog of antropoloog in Gill huist. Op zoek naar het wezen van de dingen.

Keerzijde van de samenleving

In de series Billboards (2002 – 2004) en Covered and removed (2006 – 2008) is Gill’s zoektocht naar zichtbaarheid aanwezig. Billboards laat de achterkant van reclameborden zien en de misère van het achterland waarin ze zich bevinden. Het is fantastisch dat op de titelbordjes de desbetreffende, niet zichtbare, reclame vermeld staat. Zo zien we onder andere de achterkant van een L’Oréal, ‘because you’re worth it’, advertentie.

Covered and removed brengt in beeld hoezeer Hackney moeite doet dat wat er leeft te bedekken. De serie toont gebouwen met ogenschijnlijk willekeurig aangebrachte verfvlakken, contrasterend met de eigenlijke kleur van het pand. Wat blijkt, de nieuwe kleurvlakken bedekken graffiti. Dit dient binnen 24 uur overgeschilderd te worden als het iets aanstootgevends betreft. Wat voor de een onzichtbaar is, is voor Gill een duidelijk zichtbaar litteken van de maatschappij.

London Energy Drink From the series Best Before End © Stephen Gill

Zijn meest recente serie draagt dezelfde titel als de tentoonstelling. Voor deze serie laat Gill een nog groter deel van het productieproces aan het toeval over. Hij weekte de negatieven in verschillende merken energiedrank. Hierdoor werd de filmemulsie zacht en ontstonden er verstoringen en verschuivingen in het beeld. Hoe paradoxaal, middels deze toevallige verschuivingen en verstoringen krijgt Gill meer grip op de realiteit die hij poogt vast te leggen. Zijn verschillende ingrepen in het maakproces, of het nu gaat om het begraven van foto’s of het plaatsen van objecten in zijn camera, brengen hem dichter bij zijn beeld van Hackney.

Best Before End is een visueel zeer interessante tentoonstelling. Als toeschouwer word je deelgenoot van Gill’s manier van kijken en werken. Zijn eigenheid is zeer de moeite waard om te leren kennen. Het enige nadeel is dat het soms iets te veel is. Vergelijk het met de manier waarop Gill geïntroduceerd wordt: als chroniquer, visueel dichter, antropoloog, socioloog, alchemist en conceptueel kunstenaar. Deze stortvloed aan typeringen is bedoeld om een duidelijk beeld te geven, maar het tegenovergestelde wordt bewerkstelligd. Het zegt eigenlijk net niks. Doordat alle foto’s gepresenteerd worden in series en Gill zoveel verschillende processen toepast, snak je als bezoeker van Best Before End af en toe naar adem. Iets meer rust, bijvoorbeeld door een individuele foto te tonen, zou het kijkgenot ten goede komen.