De zoektocht van Henry Bright betekent ook de zoektocht van Josh Ritter

Het is 1918, de Eerste Wereldoorlog is voorbij, de wereld ligt in scherven uiteen en Henry Bright, een oorlogsveteraan die nauwelijks meerderjarig is, is zojuist vader geworden. Zijn vrouw Rachel, met wie hij net een geïmproviseerd bruiloftje achter de rug heeft, sterft in het kraambed, als Henry plotseling een stem hoort. Het is de stem van een engel, die praat door de mond van zijn paard. Ga weg, raadt die stem hem aan, ga weg en kom niet meer terug. Verbrand al je schepen achter je en vertrek. Henry Bright doet wat hem gevraagd wordt, hij is niet anders gewend.

Wankele stapjes

Josh Ritter is de singer-songwriter die met dit veelbelovende uitgangspunt zijn eerste stappen in de literatuur zet. Wankele stapjes, dat wel, van iemand die weet hoe hij een verhaal moet vertellen, een rijke fantasie heeft en een opvallend talent om sterke beelden op te roepen, maar ook nog het nodige te verbeteren heeft.

Het idee voor het verhaal van Henry Bright kwam toen Ritter werkte aan zijn meest recente studioalbum, So Runs the World Away. Het is nauwelijks voor te stellen hoe deze roman in een liedje van drie minuten zou hebben geklonken, want Ritter roept een wereld op die het midden houdt tussen het magisch realisme uit de Zuid-Amerikaanse school en de soms angstaanjagend opwindende memoires van Ernst Jünger. Ritter houdt zich niet in, hij neemt risico’s die niet allemaal goed uitpakken, maar zijn ambitie verraadt zowel fantasie als een visie op literatuur, en daarmee neemt hij de lezer voor hem in.

Grote Oorlog, grote verhalen

Het ligt niet voor de hand voor een Amerikaanse debutant om zich te verdiepen in de Grote Oorlog, die toch vooral deel uitmaakt van het gemeenschappelijk geheugen van de Europeaan – en zelfs dat vaak niet eens. In Nederland kunnen we bibliotheken vullen met romans over ’40-’45, in België, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland geldt dat voor ’14-’18. Lees er bijvoorbeeld de rijke verzameling oorlogspoëzie in de bloemlezing Het lijf in slijk geplant (geselecteerd door Geert Buelens, hoogleraar Moderne Letterkunde aan de UU) maar op na. Ritter verdiepte zich grondig in de oorlog en de periode erna, en raakte er gaandeweg door gefascineerd. De wonderjaren van Henry Bright is een vrucht van die fascinatie.

Vanaf regel één gooit Ritter alle remmen los, inclusief een baby die de ‘Nieuwe Hemelkoning’ moet worden, een reis door een kapotgeschoten landschap en een betweterige engel, die Henry voortdurend op het verkeerde been lijkt te willen zetten. Ritter is bovendien niet beschroomd om in zijn debuut de goocheldoos met literaire trucs en intertekstualiteit tot de bodem te ledigen. De reis van Henry die onmogelijk kan worden geïnterpreteerd zonder de Odyssee te noemen, de brand die hij aansteekt en die vervolgens het bos waar hij doorheen reist in de as legt, symboliseert natuurlijk zijn eigen verleden dat hem op de hielen zit, enzovoort. En dan zijn er natuurlijk die opvallende metaforen, beeldsprakigheden die de verschillende weertypen en lichaamsgesteldheden moeten beschrijven. Vaak op het randje van kitsch, soms erover, maar altijd getuigend van durf, van de bereidheid af en toe eens een risicootje te nemen.

Opeens is daar de structuur

Zo veel goede wil, zo veel verteltalent en toch overtuigt Henry Bright in z’n geheel toch niet helemaal. De archaïsche, auctoriale vertelstem die Ritter hanteert, werkt goed en is bovendien knap getroffen, maar hij slaagt er niet in die toon tot het eind toe vol te houden. Ook lijdt De wonderjaren van Henry Bright aan een klassiek debutanteneuvel: het ambitieus begonnen web van verhaallijnen wordt niet helemaal geloofwaardig afgeweven, waardoor de lezer de draad (jaja) soms even kwijt dreigt te raken. Perspectieven, tijden; Ritter jongleert ermee als toonsoorten in een liedje. Maar: niet met hetzelfde gemak. De soepelheid van de songwriter ontbreekt en dan komt de structuur opeens bloot te liggen, alsof je naar een röntgenfoto van een roman zit te kijken. Of naar het notenschema van een liedje.

Ritters tweede roman wordt inmiddels afgerond. Alleen als hij erin is geslaagd de kinderziektes van zijn eersteling weet te genezen, heeft de Amerikaanse literatuur er een interessante auteur bij.