Achter de bal

~

Raf Willems (1960), auteur van 25 voetbalboeken, is een voetbalpurist en liefhebber van fraai combinatiespel. Een boek over Duitsland, onze erfvijand, met zijn ooit zo fysieke en intimiderende, maar nu zeer sierlijke en frivole spel, kon niet uitblijven. Het resultaat is Het Mannschaftswunder: waarom de Duitsers de besten zijn, over de Duitse voetbalcultuur.

Worst

Bij Duitsland en voetbal denken veel mensen aan Franz Beckenbauer, Toni Schumacher en Lothar Matthäus. Vervelende mannetjes, met matjes en snorren. Of aan verschillende soorten worst: Bockwurst, Currywurst of eenheidsworst. Wie de Duitse voetbalgeschiedenis echter nader bestudeert, concludeert iets anders: Duitsers zijn lang niet zo stijf, stug of saai als wij altijd denken. Integendeel, veel landen zouden een voorbeeld kunnen nemen aan Duitsland.

Het Duitse voetbal heeft een speciaal verleden, zoals heel Duitsland een geschiedenis heeft die voor altijd als een loden last om de nek van het land hangt. In de beginjaren van het voetbal, zo’n honderd jaar geleden was het de jood Walther Bensemann die de wortels legde voor een voetbalstijl waarbij plezier, het erfreuen, centraal stond. Voetbal als bindmiddel voor ’twee optimistische verhalen: artistiek, aanvallend spel met (…) opbouwende maatschappelijke invloed’. Het nationaalsocialisme, met zijn nadruk op ’tucht, kracht, orde en inzet’, draaide dit echter de nek om. Na de Tweede Wereldoorlog keerde Bensemanns stijl echter bij vlagen terug, meest recentelijk tijdens de afgelopen twee WK’s.

Voetbal als bindmiddel

Achter de bal gaat een wereld schuil die verder gaat dan 4-3-3 of 3-5-2. Het Duitse voetbal was altijd een teken van zijn tijd en had zijn wortels altijd diep in de maatschappij. De invloed van het voetbal gaat veel verder dan wat er op het veld gebeurt. Willems legt uit dat de bal ook een politiek middel kon zijn. Zo zag bondskanselier Willy Brandt begin jaren zeventig al het belang van sport voor de maatschappij, terwijl menig socioloog van mening is dat het ‘Wonder van Bern’ in 1954, waarbij West-Duitsland tegen alle verwachtingen in wereldkampioen werd, West-Duitsland weer tot één samenleving smeedde. De wereldtitel van 1990 kwam ook al op het juiste moment; het team dat won was het eerste verenigde Duitse elftal sinds 1938. Oost en West kwamen weer bij elkaar.

Vanuit dit gemeenschappelijke belang hebben de Duitse voetbalbond en de Duitse overheid dan ook verscheidene projecten opgezet om vanuit het voetbal maatschappelijke verandering te bewerkstelligen. Zo heeft het vrouwenvoetbal een vlucht genomen dankzij overheidssubsidies en wordt kansarme jongeren van allerlei culturele achtergronden verdraagzaamheid geleerd door middel van de spelvreugde, wederom het erfreuen.

Geen wonder

Het Duitse voetbal is dus meer dan alleen winnen. Echter, met drie wereldtitels en drie Europese titels valt niet anders te concluderen dat het ook met dat winnen wel goed zit. Het wordt nu alleen tijd dat het team van bondscoach Joachim Löw dat dan ook maar weer eens gaat doen, met zijn zeer getalenteerde en multiculturele selectie, zo vindt Willems. De laatste titel dateert immers alweer van het Europees Kampioenschap in Engeland in 1996.

Het Mannschaftswunder biedt de lezer een verrassende kijk op de Duitse voetbalcultuur. Hoewel het boek niet verklaart hoe Duitsers winnen (hiervoor ontbreken de voetbaltechnische analyses), legt het de wereld achter dit succes bloot. En eigenlijk is het dan helemaal niet zo wonderlijk dat de Duitsers zo vreselijk goed zijn.

Lees nog meer over sport op 8WEEKLY:
Michiel van Egmond – Gijp
Hugo Camps, Johan Derksen, Michel van Egmond, et al. – Bert van Marwijk. Het levensverhaal. De werkwijze
Maarten Moll – Wat een goal!
Michael Boogerd en Maarten Scholten – Handboek Tour de France 2012