De Toekomst van de Roman – Opa vertelt…

15 jaar na de eerste reeks avonden waarin de toekomst van de roman werd besproken, organiseert de SLAA dit jaar een aantal programma’s in De Balie waarop dezelfde vragen centraal staan. In het licht van de recente veranderingen in de boekenmarkt is het interessant de discussie weer op te pakken en de stand van zaken op een rijtje te zetten. De eerste editie van deze reeks op 13 maart kreeg dan ook veel aandacht van de pers en de zaal zat goed vol. Het publiek hing aan de lippen van de gevierde schrijver Oek de Jong.

Op hoop van zegen
Wat een hoopvolle speech had kunnen zijn, mondde uit in spraakwaterval van ouderwetse visies op de neergang van de huidige generatie schrijvers. Vroeger – toen überhaupt alles beter was – werden goede romans geschreven. Nu zijn de jongeren hun voorgangers vergeten, leert de jeugd geen lessen uit het verleden en willen ze zich niet afzetten tegen de vorige generatie schrijvers. Ja, volgens opa Oek gaat, als we zo doorgaan (zonder duidelijk aan te geven wat zo precies is), de romankunst ten onder. In ieder geval de romanvorm zoals Oek de Jong die kent en beoefent.

Heden ten dage delft de roman volgens hem het onderspit ten opzichte van andere, ‘nieuwere’ media zoals internet en tv in de concurrentiestrijd om de aandacht van het publiek. Waar deze mediavormen voor De Jong misschien nieuw zijn, bestaan deze vormen toch alweer een tijdje. Inderdaad concurreren zij met het boek, maar is het niet interessant dat juist nu die nieuwere media het boek zo goed promoten? Laten programma’s als De wereld draait door, Benali Boekt en de eenmalige uitzending van Hier is… Adriaan van Dis niet zien dat tv en het geschreven woord bijvoorbeeld heel goed samen kunnen gaan? Op tv werd dit jaar meer aandacht aan de Boekenweek geschonken dan ooit en dit jaar zijn er nog nooit zoveel mensen met het Boekenweekgeschenk in de trein gestapt (maar liefst 235.000 in tegenstelling tot 200.000 vorig jaar). Boeken kopen en lezen is hip. Net als het feit dat romans schrijven een hippe bedoening is. Of is dit juist waar Oek bang voor is, dat de romankunst door de jeugd niet in zijn volle kracht gewaardeerd word?

Geveinsd optimisme
Toch bekent De Jong dat ook hij optimistisch is over de toekomst van de roman. Dit optimisme is bij hem veroorzaakt door het feit dat er altijd jonge mensen blijven schrijven. Hij stelt dat een combinatie van stijl en traditie een perfect middel zijn tegen het uitsterven van deze, door hem zo gewaardeerde, kunstvorm. Men moet lezen, lezen en nog meer lezen. Het liefst de werken van Tolstoj, Vestdijk en Stendhal. Een lijst aan namen van schrijvers volgt. Allen zijn echter dood en allen behoren tot het mannelijke geslacht. De huidige generatie schrijvers, waar Oek volgens zichzelf niet meer toe behoort, moet putten uit deze traditie. Wie na afloop de zaal verlaat zal Zadie Smith en Maartje Wortel links moeten laten liggen. De oude mannen zullen de romankunst versterken.

Deze redelijk achterhaalde gedachtestroom stemt de bezoekers van De Balie na de speech treurig. Zelfs het optimisme van De Jong haalt het niet bij zijn spraakwaterval van onvrede over de jeugdige auteurs. Gelukkig is daar het panel, bestaande uit gerenommeerde schrijvers, dat aangesteld is om duidelijke repliek op de speech te geven. Helaas bleef het erg stil. Wanda van Reisel, Christiaan Weijts en Joost de Vries gaven geen substantiële kritiek maar bleven er omheen draaien. Wat een mooie, hoopvolle en interessante avond had kunnen zijn, was in werkelijkheid een ergerlijk programma waarin opa Oek te veel ruimte kreeg voor zijn achterhaalde ideeën over de hedendaagse literatuur en de toekomst van de roman.   

Op 2 april gaf schrijfster Vonne van der Meer haar visie op de toekomst van de roman. 29 april spreekt Tommy Wieringa over hetzelfde onderwerp.