Niet bedoeld voor andermans ogen

Onder leiding van gastcurator Hans Aarsman (fotograaf en publicist) riep het Stedelijk Museum mensen op om foto’s of video’s op te sturen die gemaakt zijn vanuit de behoefte iets registreren, zonder een artistiek doel voor ogen te hebben. Hierop hebben 476 mensen, van kunstenaars tot huisvrouwen en van filosofen tot leraren, materiaal ingestuurd waaruit een jury onder leiding van Aarsman 33 inzendingen nomineerde. Uit deze nominaties heeft het Stedelijk Museum op 15 mei jl. elf werken gekozen die zullen worden aangekocht in het kader van de jaarlijkse Gemeentelijke Kunstaankopen.

Onder die aankopen van het Stedelijk bevindt zich de opmerkelijke inzending van Ria van Dijk. Van Dijk is al van jongs af aan gek op de kermis, vooral op de schiettent. Elke keer dat ze (raak) schiet wordt er ook een foto van haar geschoten. Zo heeft ze van 1936 tot 2009 een collectie van polaroids opgebouwd waarop ze zelf in het midden met een geweer staat terwijl ze omringd wordt door aandachtig kijkende nieuwsgierigen.

Toevallige ontdekking

Aarsman werd voor Off The Record geïnspireerd door ontdekkingen die toevallig worden gedaan. Materiaal dat is geschoten voor studie of documentatie, maar later blijkt dit ‘la-materiaal’ ook over zelfstandige zeggingskracht te beschikken.

De bekendste naam van de tentoonstelling is Rineke Dijkstra. Zij  toont op Off The Record een kort filmpje dat ze in 2007 maakte in Xiamen, China, van een kinderkoortje waar ze bij toeval op stuitte. Het filmpje laat zien dat de strak geregisseerde Chinese kinderen in koortjes naast professionele zangertjes vooral ook gewoon kind zijn. Elke keer dat er iets mis gaat zorgt dit voor veel gegiechel. Ze schakelen echter ook zo weer over naar hun rol van gedisciplineerde koorzangers. Dijkstra stuitte bij toeval op dit koortje toen zij op zoek was naar modellen voor haar foto’s. Het filmpje dat ‘slechts’ gemaakt is met een digitale camera en nog geen drie minuten lang is, blijkt echter zeer vermakelijk en levert een interessant kijkje in de wereld achter de strak geregisseerde shows die China ons graag voorschotelt.

Wel of geen kunst

Sommige inzendingen op Off The Record lijken vooral ook te draaien om de oude vraag wanneer iets nu kunst is. Zo laat de projectie Pretending to Look Elsewhere (2008) van Steve van den Bosch in een zwarte box lege stukken tentoonstellingsmuren zien, tegen de achtergrond van – jawel – een lege tentoonstellingsmuur. Door middel van een koptelefoon hoor je het geroezemoes dat je zonder de koptelefoon ook hoort, maar dan van de tentoonstelling waarop je je op dat moment bevindt. De kleuren van de muren op de projectie veranderen licht, maar blijven overwegend wit. Het werk lijkt flink de draak te steken met bezoekers van musea, galeries en beurzen. Van den Bosch lijkt hiermee te willen zeggen dan alles wel kunst kan zijn, zelfs een verzameling lege muren.

Verzamelwoede

De tentoonstelling draait echter vooral om de behoefte van mensen om dingen om zich heen vast te leggen en te verzamelen: de reflectie van bomen in auto’s, de koekjes die ouderen een thuiszorghulp voorzetten op een bordje met Delfts blauwe print of het vuilnis dat de bovenburen van hun balkon naar beneden gooien en dat zo in de tuin van een fotograaf belandt. De reflecties van de bomen, de koekjes en het vuilnis zijn er niet meer, maar de foto’s wel.

Off The Record is een kleurrijke, humorvolle en interessante expositie geworden, die verfrissend werk liet zien tussen de galeries op Art Amsterdam en die heeft een geleid tot verrassende nieuwe aankopen voor het Stedelijk Museum.