Dapper in een verbrokkelde wereld
.
Sadie Jones, dochter van een actrice en een Jamaicaanse dichter/scriptschrijver, zag haar debuutroman binnen korte tijd op nummer één prijken op verschillende bestsellerlijsten. Ook volgde een nominatie voor de Orange Prize. Verstoten beschrijft het leven van Lewis Aldridge van zijn zevende tot zijn negentiende levensjaar. Het verhaal begint in 1945, als Lewis’ hechte band met zijn flamboyante moeder wordt doorbroken door het einde van de oorlog. De soldaten komen thuis, waaronder Lewis’ vader, een stijve man die zijn emoties nooit uit en tegen wie Lewis ‘meneer’ moet zeggen. Als Lewis’ moeder tijdens een onschuldig zwempartijtje omkomt, stort zijn wereld in.
Onhandelbaar
Jones schetst niet alleen de ontwikkeling van Lewis en zijn vader, maar ook van Alice, de jonge, wat naïeve stiefmoeder van Lewis. Daarnaast is er een belangrijke rol voor de Carmichaels weggelegd. Vader Carmichael is de baas van Aldridge en een alom gerespecteerd man. In het geheim mishandelt hij echter zijn vrouw en zijn jongste dochter, Kit. Hun levens raken na het ongeluk met dat van Lewis verweven in een warrige kluwen van schuld, verraad en liefde. Allemaal worstelen zij met het verstikkende klimaat van dorps Engeland in de jaren vijftig. Psychoanalyse is nog niet omarmd, mannen mogen niet huilen en huiselijk geweld wordt doodgezwegen. Lewis is echter zo getergd dat hij langzaam maar zeker niet anders kan dan de ongeschreven fatsoensregels overtreden.
Sadie Jones (foto: Charles Hopkinson)
Jarenlang krijgt Lewis meer te verwerken dan hij aankan. Herhaaldelijk straft zijn vader hem voor het tonen van zijn emoties. ‘Wee je gebeente als je je moeders dood als uitvlucht gaat gebruiken. Dat zou gruwelijk zijn, en net of ze opnieuw wordt bezweerd,’ houdt hij hem voor. Lewis trekt zich terug in zichzelf, raakt als puber aan de drank, slaat iedereen die hem treitert en verminkt zichzelf regelmatig met een scheermesje. Wat hij ook doet, de schuld wordt altijd bij hem gelegd. Alleen Kit, worstelend met haar eigen problemen, neemt het voor hem op en wordt in stilte verliefd op hem. De gemoederen lopen door de jaren heen hoog op en leiden uiteindelijk tot een klassieke catharsis.
Dapper
Sadie Jones heeft het zichzelf niet gemakkelijk gemaakt. Het onderwerp leent zich voor een sappige verhaaltje, waarbij uitroeptekens en Grote Emoties van de pagina’s zouden kunnen spatten. Maar met het resultaat dwingt Jones groot respect af. Ruim driehonderd bladzijdes lang schrijft zij met grote beheersing over gruwelijke gebeurtenissen. Ze geeft veel ruimte aan feitelijke informatie en zintuiglijke observaties. Hoe erger de emotionele verwarring van de personages, hoe rustiger haar stijl. Hierdoor vermijdt zij de valkuil van goedkoop sentiment. De meeste passages zijn geschreven uit het oogpunt van verschillende personages. Jones beweegt soepel van de één naar de ander, wisselt dan weer om de paar zinnen van personage, dan weer na enkele alinea’s of een pagina. Het doet nergens geforceerd aan en maakt invoelbaar hoe Lewis en zijn vader langs elkaar heen leven, hoe zijn vaders tweede huwelijk langzaam afglijdt en hoe Kit zich staande houdt in een gezin dat haar haat.
Verstoten overtuigt niet alleen qua structuur en opbouw. Jones zet ook een krachtig tijdsbeeld neer, waarbij het verloop van de verstikkende jaren vijftig naar de vrijere zestiger jaren naar voren komt. Lewis leert jazzmuziek kennen in een smoezelig Londens café, Kit verwisselt haar rok voor een spijkerbroek, Lewis’ vader bezoekt met schroom een psychiater. Iedereen zoekt dapper naar houvast in een verbrokkelde wereld. Want dat zijn ze, ‘Dapper, maar niet in orde,’ zoals Lewis het verwoordt. De personages kruipen onder je huid en laten je niet meer los. Als Jones bijna emotieloos beschrijft hoe Lewis diepe sneeën in zijn arm maakt, wil je hem uit de pagina’s rukken en tegenhouden. De ontknoping is ontroerend en verrassend hoopvol. Net als je denkt te weten hoe het afloopt, zorgt Jones voor een kleine twist.
