Encyclopedie van de Europese cultuur

Steinz project was geen gemakkelijke opgave. Wat begon als een serie columns in het NRC en een website gewijd aan het project, mondde uit tot het meer dan 400 pagina’s tellende verzamelwerk dat Made in Europe is. De tijd drong voor Steinz, die vorig jaar te horen kreeg dat hij aan een agressieve vorm van ALS lijdt. Inmiddels is hij niet meer tot spreken in staat. Toch moest en zou dit boek er komen. Het geeft een bittere bijsmaak aan het fenomenale resultaat.

Brede opvatting van cultuur
Steinz benadert de Europese cultuur in al haar facetten. Natuurlijk komen gevestigde namen als Van Gogh, Tolstoj, Shakespeare, Wagner, Kafka, Michelangelo en Beethoven aan bod. Belangrijke kunst- en bouwwerken als Het Lam Gods, Fabergé-eieren, de Eifeltoren, Het Melkmeisje, de Sixtijnse Kapel en de Rietveldstoel worden besproken. En ook verworvenheden als de boekdrukkunst, het humanisme, de Nobelprijs voor de Literatuur, het periodiek systeem der elementen en het ontstaan van musea, passeren de revue.

Maar Steinz durft ook buiten de traditionele canon te kijken en beschrijft ook minder voor de hand liggende fenomenen als wezenlijk voor de Europese cultuur. Zo wijdt hij ook hoofdstukken aan LEGO, Kraftwerk, Wedgwood, ABBA, Monty Python’s ‘Flying Circus’ en La DS van Citroën. Deze verfrissende invalshoeken maken Made in Europe uniek. Hoge en lage cultuur, zo toont Steinz aan, staan niet op zichzelf, maar zijn verwikkeld in een voortdurende wisselwerking.

Indeling
Veel (cultuur-)historische boeken hebben de neiging om de geschiedenis per periode te bespreken. Steinz kiest voor een andere invalshoek; zijn onderwerpen zijn alfabetisch geordend. Hij brengt structuur aan in zijn web van teksten door dwarsverbanden te highlighten. Zo worden die als het ware hyperlinks, maar dan op papier. Made in Europe is doorspekt met deze dwarsverbanden en dat is wat het boek zo krachtig maakt. Steinz laat de samenhang zien tussen culturele uitingen. Hiervoor is een chronologische volgorde niet nodig.

Als er iets duidelijk is na het lezen van Made in Europe, dan is het wel dat de Europese cultuur onuitputtelijk is. Hoewel Steinz zijn best doet zo compleet mogelijk te zijn, ontbreken er toch grote namen als Kant, Nietzsche, Dostojevski, Anne Frank en Oscar Wilde, of worden zij slechts terloops genoemd. Dergelijke gaten zijn echter onontkoombaar; de Europese cultuur is nooit ‘af’ en Steinz heeft een selectie moeten maken om te zorgen dat het boek niet uit zijn voegen barst. Concluderend heeft Steinz een meesterlijke prestatie geleverd met dit onmisbare naslagwerk.