Literatuur als zachte heelmeester

De zelfbenoemde ‘bibliotherapeuten’ Ella Berthoud en Susan Elderkin brengen met het Engelse The Novel Cure een originele vorm om de wereldliteratuur hernieuwd onder de aandacht te brengen. In een onderhoudend bladerboek worden boektitels aangedragen – in De boekenapotheek aangevuld met Nederlandse titels door literair journalist Maarten Dessing – onder alfabetisch gerangschikte lemma’s waarmee diverse aandoeningen te lijf kunnen worden gegaan.

Het begrip apotheek moeten we ruim zien: de aandoeningen zijn zelden van fysieke aard maar bestaan veel meer uit een gemoedstoestand of andere vervelende omstandigheden. Al bladerend springen we dan van ‘misselijkheid’ naar ‘orgasmen, te veel’ en van ‘kiespijn’ naar ‘geluk, op zoek naar’ om vervolgens bij ‘kanker hebben’ uit te komen (waarbij overigens geadviseerd wordt vooral kort en krachtig geschreven proza te lezen).

Hardlopende drinker
De lemma’s worden door de samenstellers doorgaans op komische wijze beschreven en afgesloten met de voorgeschreven receptuur van te lezen boeken. Bijvoorbeeld bij ‘alcoholisme’ – een niet onbekend gegeven in de literatuur – waar een drietal titels wordt aangeraden. Om het juiste gevoel te krijgen, leze men eerst over de alcoholische neergang van de bijlzwaaiende Jack Torrance in The Shining van Stephen King, te vervolgen met de destructief zwalkende consul in Malcolm Lowry’s Under The Volcano en als uiteindelijk alternatief het verrassende Eens een hardloper van John L. Parker:

Laat dit boek je inspireren om je lichaam heel anders te behandelen. Zoek op een positieve manier je fysieke grenzen op (…) Koop een paar sneakers en trakteer jezelf na het eten op deze roman in plaats van op een afzakkertje.

Vooral deze losse manier van interpretatie maakt De boekenapotheek tot een aangenaam naslagwerk, waarbij de ironische toon altijd het midden houdt tussen een origineel advies en een glimlachopwekkende anekdote.

Placebo-effect
Een van de opvallendste beschrijvingen is die onder het lemma ‘betweterigheid’. Ook hier wordt niet zozeer een medicijn voorgeschreven als wel een merkwaardig voorbeeld gegeven: volgens de leestherapeuten is Max Havelaar van Multatuli een duidelijk geval van doorgeschoten betweterigheid. Door het aanklagen van de schokkende misstanden in koloniaal Nederlands-Indië wordt de hoofdpersoon gezien als iemand die ‘dermate overtuigd is van zijn gelijk in alle zaken des levens dat hij voor niemand aan de kant gaat’:

Doodmoe word je van die irritante betweter (…) Wie denkt alles beter te weten wordt niet aardig gevonden. Luister ook eens naar anderen. Iedereen heeft specialistische kennis op een bepaald gebied, doe er je voordeel mee en leer ervan.

Een dubieuze opvatting – in hoge mate aanvechtbaar – in een verder amusant voortkabbelende verzameling meningen over boeken waarin we allemaal wel iets van onze gading kunnen vinden. Is het niet als geneesmiddel – of als placebo – dan toch zeker als troostrijke herkenning van halfvergeten boeken die je uiteindelijk beter doet voelen. De samenstellers zelf zijn in ieder geval overtuigd van De boekenapotheek als ‘een goed startpunt voor een kritischer pad door de literaire jungle’.

Een goed boek zou, indien op het juiste moment gelezen, een opbeurende, inspirerende en stimulerende uitwerking moeten hebben en je moeten doen verlangen naar meer.