Verslag van Over het IJ 2005

12 juli

De locatie aan het water leent zich uitstekend om te spelen met het thema zee. Het water komt dan ook in meerdere voorstellingen aan bod. Op hoop van zegen, Neêrlands bekendste zeeklassieker, lijkt alleen daarom al snel op zijn plaats.

Op hoop van zegen

Polly Maggoos bewerking van Heijermans honderd jaar oude tekst begint achter een oude loods. Tussen de boten lopen de acteurs en muzikanten in optocht, ze zingen “Daar was laatst een meisje loos”. Na deze introductie worden we meegenomen de loods in, waar wij vissersvrouw Kniertje op haar vijftigste verjaardag bezoeken. Op de houten bankjes liggen liturgieachtige boekjes, alleen ditmaal niet met psalmen maar met liederen over de zee; de bezoekers moeten geregeld met de acteurs meezingen.

Net als de erg vrije Heijermans-bewerking Seemannslieder puilt deze versie uit van de muzikale bijdragen. Soms versterken deze het drama, maar vaker voegen ze niets wezenlijks toe, of leiden ze alleen maar af van het spel. De voorstelling als geheel is eveneens van wisselend niveau. De scène waarin de vrouwen tijdens een zware storm thuis zitten en zich manmoedig proberen niet te bekommeren maakt echter veel goed. Dan blijkt ook de kracht van het Heijermans stuk: de zorgen van de vrouwen zijn onmetelijk veel interessanter dan de stoere praat van de mannen. Dit is de kurk die Op hoop van zegen drijvende houdt. (Jan Auke Brink)

Een Magistrale stralende zon

Een Magistrale stralende zon van Theaterhuize L.I.N.D.A. is gebaseerd op het leven en de teksten van dichter Johnny van Doorn. Voor de jongeren onder ons: Van Doorn was in de jaren zestig een theatraal poëtisch fenomeen, ook wel bekend als Johnny the Selfkicker. Stef van den Eijnden speelt de rol van de in 1991 overleden prettig gestoorde poëet die zich in het stuk heeft teruggetrokken in de natuur. Vier stadsjongeren zoeken hem op en willen alles van hem weten over de enerverende sixties. Van Doorn steekt met veel vertoon van wal met zijn bekende teksten. De jongeren laten hem op hun beurt weten hoe zij zelf in het leven staan. Langzaam maar zeker blijken de levens van de dichter en de materialistische jeugd steeds meer overeen te komen.

Deze voorstelling maakt je vooral nieuwsgierig naar het intrigerende werk van The Selfkicker. Te meer omdat aan de waterval van snelle teksten meestal geen touw vast te knopen is. Toch is dit niet heel storend omdat de woorden worden geïllustreerd met bombastische muziek (bijvoorbeeld Duitse a capella, vrolijke jazz en rock & roll) en de jonge acteurs leuk zijn om te zien. Ze dragen hippe vintage (wijde pijpen, bont en leer), kwebbelen hysterisch en hebben ieder typische maniertjes. Van den Eijnden zet een prettig verknipte Van Doorn neer.

Als publiek word je twee keer gevraagd een tekst op te dreunen van Van Doorn. En zo kan het dus gebeuren dat je op een doorsnee dinsdagavond temidden van volslagen vreemden jezelf hoort roepen: ”Kom toch eens klaar klootzak, kom toch eens klaar!” Bij de tweede keer pruttel je: “Magistrale Stralende Zon, Magistrale Stralende Zon.” En als je tijdens deze slotmantra alle acteurs uitgelaten en dartelend ziet wegrennen terwijl ze zich ontdoen van hun kleding, kun je niets anders dan concluderen: Die Van Doorn, die was zo gek nog niet. (Diana van der Sluis)

8 juli

Het campinggevoel viert hoogtij op het industrieterrein in Amsterdam-Noord en daarmee is het de grote tegenhanger van zusje Parade. Het is hier geen kwestie van zien en gezien worden, hier overleeft men. In regenpakken, joggingbroeken en op bergschoenen. En juist dat maakt de sfeer op het eiland zo bijzonder. Mensen komen hier nog echt voor het theater, de rest is bijzaak.

Zeeuwse nachten

Voor een kleine circustent waar je tot een half uur voor de voorstelling kunt eten, heet acteur Rogier Schippers zijn publiek welkom bij Zeeuwse Nachten. Het Volksoperahuis vertelt het verhaal over good old Hansje Brinker meets Zeeuws meisje.

Schippers, een glimmende man met onderkin en een zonnebril in zijn haar, is met zijn bomberjack en sigaretje net een Amsterdamse volkszanger. Vanavond steekt hij echter als verteller van wal met het verhaal over Hans, het ventje dat Nederland ooit redde door zijn vinger in de dijk te steken. Tijdens het verhaal zorgen een accordeonist, een drummer en een bassiste voor jazzy meeslepende melodieën. Hans anno 2005 is een taxichauffeur die niet kan omgaan met zijn heldendaad van weleer. Als hij vervolgens Zeeuws meisje ontmoet die hem lastige vragen stelt, is de verwarring compleet. Er ontstaat een muzikale reis langs oer-Hollandse taferelen als Wie van de Drie en een voetbalwedstrijd Nederland-Duitsland.

Waar Kees Scholten als Hans Brinker opvalt door zijn heerlijke hitsige stemgeluid, daar blinkt Schippers uit in de typetjes die hij vertolkt. Met zijn vettige voorkomen speelt hij even makkelijk een agressieve voetbalsupporter in slowmotion, als een snerende Albert Mol. Hoogtepunt is het hilarisch aandoenlijke Zeeuws meisje dat hij met slechts een kapje en een deken tot leven wekt.
Met de goede zang op de lekkere zeetonen is dit een grappige muziekvoorstelling over een klein stukje Nederlandse geschiedenis. De Brabantse nachten mogen dan lang zijn, de Zeeuwse zijn swingend zwoel. (Diana van der Sluis)

6 juli

Zonder zon en in de regen ziet de omgeving er rauw, grauw en desolaat uit. De Kunstroute is modderig en mensen lopen met uitgeklapte paraplus snel langs elkaar heen. Binnen in de IJ Kantine is het gezellig druk, maar op de tribunes tijdens de voorstellingen blijven vele plekken leeg. Het is te hopen dat de weergoden snel gezelligheid en warmte naar deze culturele oase brengen.

Kursk

Het ontvangst bij de voorstelling Kursk is net als het weer deze avond, kil te noemen. De bezoekers gaan in dienst en worden uitgerust met een overall en ondergaan een medische check en ontsmetting. Al wachtend op de kade wordt de kersverse bemanning aangesproken door achtergebleven familieleden. Een roeibootje vaart de bemanning naar de onderzeeër, waar een ieder alleen naar binnen gaat. Beneden in de benauwde warme ruimte, word je direct vastgepakt en meegenomen op een ontdekkingstocht in de krochten van het onbetrouwbare zeemonster. Hier hoort de kersverse bemanning de indrukwekkende verhalen van de angstige mannen die al lang opgesloten op zee zitten. Het zijn verhalen over trots, moed, hoop, heimwee, angst, verlies, ziekte, eenzaamheid en verlangens.

De neus wordt gevuld met de sterke geur van diesel en mede door de warmte en beperkte zuurstof, werkt dit een beetje bedwelmend. Alle zintuigen lijken hier beneden anders te werken, ook omdat je je niet goed kunt oriënteren.

Als theaterervaring is de Kursk spannend en verfrissend anders. Je zit echt op de lippen van de acteurs en andere bezoekers en dit maakt het intiem en claustrofobisch. Soms is het zo aardedonker dat je echt geen hand voor ogen ziet. Al klauterend langs ladders en kruipend door kleine deurtjes probeer je maar je mannetje te staan. Weer buiten op de brug lijkt de lucht zoeter dan voorheen. Toch wel opgelucht dat het met ons in ieder geval goed is afgelopen. (Charissa van der Vlies)

Gemini

Een monotoon gefluister cirkelt rond in de immens grote koude Docklands Hal. Het publiek zit rondom een ondiep bassin en kijkt naar een man en een vrouw die elkaar vanaf weerszijden van het bad benaderen. Dit is het choreografenduo Elshout en Händeler dat de voorstelling Gemini speelt. Het begin is ijzig als het koude water en de muziek. De bewegingen doen denken aan insecten, zo bewegen zij zich op handen en voeten. Het is als een gespiegelde paringsdans, een spel van afstoten en aantrekken. Aanvankelijk zijn het afstandelijke en rustige bewegingen, maar naarmate de pulserende beat van de muziek krachtiger wordt, wordt de dans wilder en dierlijker en er wordt echt contact gezocht.

Een waterscherm deelt het bassin in tweeën, waarop videobeelden als droomschimmen worden vertoond. De dansers spelen met het water, het bindt hen op het ene moment en scheidt hen later weer van elkaar. Water is een bekende metafoor voor reiniging en lijkt hier ook deze diepere betekenis te hebben.

Als toeschouwer zit je dicht op de dansers en word je zo nu en dan geraakt door opspattend water. Het is mede hierdoor een intieme voorstelling. Een dans over de relatie tussen deze twee mensen. Soms kwetsbaar en parend, dan weer afwijzend, worstelend met het zoeken naar elkaars liefde en genegenheid in een manische harmonie. (Charissa van der Vlies)

A Clockwork Orange

De jonge skaters kijken argwanend naar het theaterpubliek dat hun favoriete hangplek in heeft genomen. Om half tien moeten ze echt weg zijn. Dan begint namelijk A Clockwork Orange, de locatievoorstelling van d’ Electrique (voorheen Alex ‘d Electrique) en punkband The Ex in de NDSM-hal aan de Noordstrook, die tegenwoordig gebruikt wordt als opslagruimte en skate-ramp.

De ongeduldige theaterbezoekers verdringen zich voor de ingang. Wie is er niet benieuwd naar de eerste voorstelling van Alex ‘d Electrique ‘nieuwe stijl’? Maar eenmaal binnen wordt hun geestdrift getemperd door de ontzagwekkende grootte van de hal. Zover het oog reikt volgestouwd met zooi: bouwmateriaal, roestige auto’s en allerlei ramsjgoed.

Aan de overkant van deze desolate ruimte hangt een grote houten doos aan kettingen aan het plafond, zo’n drie meter boven de grond. Dit is het podium waarin, onder, naast en voor het theaterspektakel plaats zal vinden. Het is een uitermate inventieve en doeltreffende constructie met een letterlijk overdonderend effect.

Het publiek, gezeten op een verhoogde tribune tegenover de hangende doos, wordt vanaf de eerste minuut bedolven onder een dikke laag audiovisueel geweld. Snoeiharde muziek, grove teksten, rauw spel, gruwelijke gebeurtenissen, bloed, regen, dit totaaltheater gaat tot op het bot. (Sara van der Kooi)

Nieuwsgierig geworden naar deze versie van A Clockwork Orange? Lees dan onze uitgebreide recensie.