Een interview met Greg Nottrot, artistiek leider van het NUT

Waarom wilden jullie deze voorstelling juist nu maken?

Wij maken met de Orde van de Dag nu al vijf jaar lang elke laatste zondag van de maand een theatervoorstelling over de actualiteit. We willen met deze voorstelling graag reageren op het nieuws van de afgelopen maand. Het nadeel van deze vorm van theatermaken is dat we de nieuwsberichten maar heel even aanraken en dat het iets vluchtigs heeft. We wilden graag een keer iets maken waarbij we een onderwerp wat langer kunnen onderzoeken, maar die wel ingaat op de actualiteit en tevens de frisheid heeft van de Orde van de Dag. Daan Windhorst, de hoofdschrijver van dit project, kwam anderhalf jaar geleden met het idee om een voorstelling te maken over de invloed van de 24-uurs-nieuwsmedia. Tegenwoordig krijgen we de hele dag door allerlei nieuwsberichten op ons af. We wilden gaan onderzoeken wat de invloed daarvan is op ons als mens. Het mediacircus rondom de Amerikaanse verkiezingen leek ons het perfecte moment om dit te onderzoeken. Daarbij wilden we ook meteen de langste voorstelling ooit maken. Dit idee klonk zo onmogelijk dat ik daar juist heel enthousiast van werd, het onmogelijke mogelijk maken.

Hoe gaat deze unieke nacht eruitzien?

Het wordt een nacht waarin we een fictieve nieuwsredactie gaan volgen. Binnen deze redactie zijn allemaal dramalijnen verweven die tevens de thema’s uit de verkiezingen verpersoonlijken. Een groot deel van het stuk wordt ter plekke geschreven. De schrijvers schrijven eigenlijk als het ware ter plekke de voorstelling die je gaat zien. Zij verwerken het laatste nieuws en de uitslagen van de verkiezingen in de teksten die de acteurs gaan spelen. De dramalijnen worden afgewisseld met analyse, satire en sketches. Dit maakt de opzet van Stemmen! toch een andere opzet dan de reguliere Orde van de Dag. Tijdens de verkiezingsnacht gaan we op zoek naar een antwoord op de vraag: wat is de invloed van de media op de politiek en op onze maatschappij? Stemmen! gaat dus niet zozeer alleen over de Amerikaanse verkiezingen, we bevragen tijdens de voorstelling ook de invloed van de media op de politiek.

Hoe zie jij die invloed van de media op de politiek?

Dat zijn we aan het onderzoeken in de afleveringen die we nu aan het spelen zijn. De invloed van de media op de politiek werkt natuurlijk beide kanten op. Ik denk dat Trump als het ware een product is van hoe die media werken. Het was heel interessant om het proces te zien waarin je Fox News ziet schrikken van datgene wat ze gecreëerd hebben en waar ze niet meer vanaf kunnen komen. Aan de andere kant zien we dat Trump heel goed weet hoe hij de media moet beïnvloeden en bespelen.

In de media gaat het tegenwoordig niet meer over de inhoud, maar om korte geruchtmakende quotes die de hele tijd worden herhaald. Degene die dit op een goede manier weet te doen, krijgt de meeste aandacht en de meeste zendtijd. Daarbij vind ik dat er een polarisatie zit in de manier waarop de media functioneren. Een ander punt is dat ze in Amerika graag alles heel helder en duidelijk willen hebben. Degene die iets wat complex is toch op een korte heldere en duidelijke manier weet uit te leggen, krijgt de meeste aandacht. Daarnaast willen de media zo veel mogelijk lezers en kijkers hebben en zoeken daarom de sensatie en het entertainment op. Ons project gaat eigenlijk vooral over het behagen en entertainen van je kiezers, kijkers en toeschouwers aan de ene kant en het nastreven van een overtuiging of een ideologie aan de andere kant. Wat ik daar heel spannend aan vindt is dat ik mezelf daar heel erg in herken. Ik denk dat het herkenbaar is voor veel meer mensen. Aan de ene kant wil je iets heel graag doen omdat je daar van overtuigd bent, maar aan de andere kant wil je ook de mensen om je heen tevreden stellen. Voor zowel een theatermaker, journalist als een politicus is het moeilijk om daar de juiste balans in te vinden. Je ziet toch dat deze balans steeds meer doorslaat naar het behagen en minder naar die ideologie of overtuiging.

Waarin zie je dat behagen dan naar voren komen?

Bij de politiek zie ik dat terugkomen in het populisme. Clinton weegt bijvoorbeeld haar standpunten af aan de hand van hoe deze zullen vallen bij haar kiezers. Dit geldt ook voor de manier waarop ze deze standpunten brengt. Ik denk dat deze tendens alleen maar sterker wordt. Waar het jaren geleden veel meer ging om de inhoud van het partijprogramma, gaat het nu veel meer om hoe het naar buiten wordt gebracht. De media zijn dan het meest concrete kanaal naar de kiezer toe en je ziet dat de politici zich aanpassen aan die media. Niet alleen de kranten en de tv fungeren als medium, maar ook de sociale media worden veelvuldig gebruikt in de politiek. Kiezers denken vaak dat de sociale media alleen maar een doorgeefluik zijn, maar ook hier zit een vorm van censuur in. Zo moet je bij Twitter je boodschap beperken tot 140 tekens. Kortom, degene die het beste een kort en duidelijk bericht schrijft, krijgt de meeste aandacht in de media. Dit wil niet zeggen dat deze persoon ook de beste politicus is.

Hoe zien jullie de rol van theater als medium?

Het grote voordeel van theater ten opzicht van alle andere media is dat het een heel eerlijk medium is. Wij hebben als makers direct contact met ons publiek en het publiek kan dan ook ingrijpen als ze dat zouden willen. Daarnaast zijn wij met een grote groep, waardoor we meerdere visies, kleuren en ideeën hebben. We zijn niet pro-Clinton of pro-Trump zoals elk medium in Amerika dat wel is. Wij bekijken alles antropologisch omdat wij de hele maatschappij willen bezien en daar vervolgens in tien kleuren iets van vinden. Dit komt doordat iedere schrijver een eigen vorm en een eigen taal heeft en zijn eigen teksten schrijft. Zo krijg je een palet aan perspectieven en ideeën die samen iets van een waarheid in zich hebben. Wij hopen dat het publiek ook zelf zijn of haar eigen waarheid gaat formuleren. Ik ben zelf ook op zoek naar mijn eigen waarheid. Ik ben op zoek naar het antwoord op de vraag: hoe scheppen we de ruimte binnen de politiek om onze idealen na te kunnen streven, zonder dat we dat behagen helemaal los hoeven te laten? Theater is een goed medium om daar over na te denken, omdat het een plek is voor ontmoeting en een aanleiding biedt voor gesprek en discussie. Ik geloof heel erg in die functie van theater en in de uitwisseling van verschillende gedachten.

Waarom moet je naar het theater komen?

De verkiezingsnacht wordt hoe dan ook een historische nacht. De wereld zal er na deze verkiezingsnacht heel anders uit gaan zien. Gebaseerd op de peilingen denken de meeste mensen dat Clinton de verkiezingen makkelijk gaat winnen, maar ik denk dat het ook zo maar eens Trump kan worden. Ik denk dat het tot het laatste moment spannend blijft. Daarnaast wordt het ook heel bijzonder wat wij met de voorstelling gaan doen. Het wordt een uitputtingsslag van 12 uur lang theater maken. Die uitputtingsslag zit ook in de vermoeidheid van al die berichten die je de hele dag door ontvangt. Wij denken dat er ook fysiek iets met je gebeurt als je de hele dag door al die impulsen binnenkrijgt. Tijdens Stemmen! gaan we onderzoeken en tevens ervaren wat dat met ons en het publiek doet. Hier gaan we ook tijdens de nacht op reflecteren. Dat vind ik het mooie aan theater, dat het niet alleen op een rationeel niveau werkt, waarbij een aantal deskundigen iets bespreken, maar dat je ook juist door middel van satire en drama de systemen achter alles kan blootleggen.

De voorstelling vindt plaats in de grote zaal en wordt onderverdeeld in een aantal blokken. Het is net alsof je een serie gaat binge watchen. Wij gaan alle uitslagen live volgen en gebruiken een gigantische projectie in de zaal als ons venster naar de buitenwereld toe. Wij zullen dan ook regelmatig doorschakelen naar verschillende zenders en terugblikken op informatie waarvan wij denken dat die relevant is. Vanaf 12 uur komen de eerste verkiezingsuitslagen van de verschillende staten binnen en dan begint het grote puntenspel. Uiteindelijk werken we toe naar de overwinningsspeech die de winnaar om 7 uur gaat geven.

Stemmen! wordt een unieke nacht waarbij we samen gaan ervaren wat al die constante streaming van informatie met ons doet. Daarnaast wordt het ook gewoon een groot logeerfeest waarbij we met z’n allen een nacht in de Stadsschouwburg Utrecht doorbrengen. We gaan iets doen wat voor het gemiddelde theaterpubliek niet gangbaar is. Dit vraagt van het publiek dat ze op een bepaalde manier gaan kijken. Wij vragen het publiek om zich vooral betrokken te voelen, mee te denken en mee te doen. Wij hopen dat het publiek ook de schoonheid kan gaan zien van dingen die mislukken. Wij zetten in op de charme van het eerste moment. Dat eerste moment heeft iets onbevangens, de magie van iets wat ter plekke ontstaat.

Stemmen! speelt tijdens de verkiezingsnacht op 8 november van 21:00 tot 09:00 uur. Mocht je nog geen kaarten hebben voor deze bijzondere theaterervaring, er zijn nog kaarten verkrijgbaar via de website van de Stadsschouwburg Utrecht.