Ontdek niet-westers muziektheater

Zaterdag 15 april

Chunhyang – Eun me Ahn Company (Korea)

Beeldcollage: Helma Timmermans

Chunhyang gaat over de tragische liefde tussen een rijke gouverneurszoon en de dochter van een courtisane. Het is een moderne bewerking van de traditionele p’ansori-opera. Oorspronkelijk wordt de vertelling door slechts één zanger onder begeleiding van één trommel uitgevoerd, echter voor het festival werd er grootser uitgepakt. In het Muziekgebouw aan ’t IJ stonden maar liefst 19 dansers en musici op het podium.

In Korea is de p’ansori een manier om oude verhalen onder de aandacht te brengen. Er zijn er slechts vijf bewaard gebleven, waaronder het door de Koreanen geliefde verhaal over de mooie, maar rebelse, Chunhyang. Het is een eenvoudig verhaal met een diepe betekenis. Chunhyang staat voor ware liefde en gaat over mensen die niet van hun waarden willen wijken en hun rug recht houden onder alle omstandigheden. Speciaal voor deze uitvoering werd een deel van het verhaal in het Nederlands vertaald en middels boventitels vertoond.

Het is niet verwonderlijk dat de krachtige danseres en choreografe Eun me Ahn voor een hedendaagse interpretatie van het verhaal heeft gekozen. In eigen land wordt haar werk als zeer vernieuwend gezien en is ze omstreden. In het buitenland is zij een succesvol artieste. Eun me Ahn is met haar kale hoofd en dynamische hoekige bewegingen een extraverte en excentrieke danseres (die sterk doet denken aan Japanse Butoh dansers). Ze danst heel naturel en indrukwekkend vanuit haar eigen innerlijke kracht. De bewegingen van Eun me Ahn staan in scherp contrast met de vloeiende bewegingen van de andere dansers.

Fotograaf: Yong Mo Choe

De dansers zijn gedrapeerd in glanzende kleurrijke doeken die zwierig om de lichamen en in de lucht bewegen. Soms zijn ze zelfs helemaal naakt waardoor je iedere spier en de schoonheid van het menselijk lichaam kan zien. Het gaat puur om de bewegingen en het samensmelten van de lichamen met het tempo en de pulserende beats van het orkest. Het orkest bestaat uit zowel moderne als traditionele instrumenten en er wordt veel gezongen. De rauwe melodieuze zang gaat door merg en been en zit vol drama.

Chunhyang is bovenal een uitdagend visueel spektakel. De voorstelling is niet alleen een lust voor het oog, maar een intense ervaring voor alle zintuigen. De zang, muziek en ritmes zijn zo indrukwekkend, dat ik ze tot in mijn tenen kon voelen. Het spel op het podium is ontzettend krachtig, ontroerend en met momenten bijna erotisch. De spanning tussen de dansers – soms met humor en dan weer passievol – is intens en overtuigend. De ster van de avond is Eun me Ahn. Ze straalt pure vrouwelijk kracht uit. Girl power uit Korea! Een avond om niet snel te vergeten. (Charissa van der Vlies)

Chunhyang is nog tot en met 20 april in Nederland te zien.

Vrijdag 7 april

Clandestin – Compagnie Anania (Marokko)

Beeldcollage: Helma Timmermans

Terwijl het publiek langzaam de foyer van de Stadsschouwburg in Utrecht binnendruppelt, zijn vanuit de zaal gedempte monotone tromslagen te horen. Het creëert een licht dreigende sfeer, maar maakt ook nieuwsgierig naar wat er zal volgen. Bij binnenkomst in de zaal zwelt het geluid aan. Het blijkt echter niet afkomstig van trommels maar van traditionele Marokkaanse ‘Tarija’, aardewerken instrumenten die bespeeld worden door een groep vrouwen en mannen. Vooraan op het podium staat een uitgelicht bassin, ernaast zit een man die zijn voeten geduldig in het water wast. Pal boven het water hangt een schommel aan schijnbaar oneindig lange ijzeren kabels. Druppels vallen van de schommel in het water. Op de schommel staat een vrouw. Ze houdt zich vast aan de kabels, maar lijkt te willen springen. Er wordt een tekst geprojecteerd die verteld over het leven van de vrouw: over haar eenzaamheid, haar worsteling, haar zoektocht naar een balans tussen traditie en moderne tijd, tussen oost en west. Gekleed in binnenstebuiten gekeerde spijkerbroeken nemen dansers en acteurs je mee langs sterk afwisselende scènes. De dansers bewegen bij vlagen heel krachtig en agressief, waarbij op een gegeven moment zelfs de ‘Tarija’ kapot gegooid worden, om vervolgens over te gaan op ingetogen bewegingen waarbij de dansers op elkaar steunen en balanceren. Soms is het helemaal stil en hoor je alleen de waterdruppels vallen.

Fotograaf: Hassan Hajjaj

Met beweging, beeld en muziek wordt in Clandestin het thema van emigratie en remigratie aan de orde gesteld. Choreograaf en theatermaker Taoufiq Izeddiou wil in zijn voorstelling het verhaal van de illegalen in deze wereld vertellen. Van zij die gevangen zijn tussen twee culturen; tussen “die 5 centimeter grens tussen het ene land en het andere, die 5 centimeter die zoveel problemen veroorzaakt. 5 centimeter grens, maar kilometers lange dromen.” Izeddiou en zijn Marokkaanse dansers weten hoe het voelt om clandestien te zijn. De weg naar deze voorstelling bleek geen gemakkelijke. Zo heersen er in hun thuisland nogal wat vooroordelen ten aanzien van (moderne) dansers en bestaat er in de Marokkaanse maatschappij een ongemakkelijke houding tegenover het lichaam en lichamelijkheid. Bovendien zijn er geen dansvakopleidingen of repetitieruimtes en nauwelijks speelplekken. In het westen lijkt er meer belangstelling voor het werk van Compagnie Anania, zo werd deze voorstelling in opdracht van en in samenwerking met het Wereld Muziek Theater Festival geproduceerd.

Verwacht geen concreet verhaal of heldere antwoorden. In Clandestin wordt vooral een sfeer neergezet: van ontreddering en frustratie, van zoeken naar balans en die soms vinden, maar meestal niet. (Maaike van Geijn)

Clandestin is nog op 10 april in de Leidse Schouwburg te zien.

Zaterdag 1 april

Bodas de Sangue – Grupo Ventoforte (Brazilië)

Beeldcollage: Helma Timmermans

Het besef van sterfelijkheid, de verbondenheid met de aarde en de grenzen van de rede erkennen. Dat is nodig om grote kunst te maken, aldus Frederico Garcia Lorca. Bodas de Sangue ‘Bloedbruiloft’, het toneelstuk dat hij in 1932 schreef, vertelt het waargebeurde verhaal van een jonge bruid die haar kersverse echtgenoot verlaat, vlucht met haar minnaar en na een bloedig gevecht tussen beide mannen alleen achterblijft. Een verhaal van passie en wraak, van bedrog en conventie, van liefde en bloed. Lorca zelf zou op 38-jarige leeftijd – drie jaar na de eerste opvoering van dit stuk – bij het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog worden geëxecuteerd.

Fotograaf: Fabio Viana

Bloedbruiloft is bij het Braziliaanse gezelschap Grupo Ventoforte in goede handen. De muziek krijgt zowel in het oorspronkelijke stuk als in deze opvoering een belangrijke rol toebedeeld. De karakteristieke Baziliaanse ritmes van de baiao en de samba geven ruggengraat aan de poëtische teksten vol noodlot, dood en erotiek. Het spel en de zang van de acteurs is expressief en warmbloedig. Vooral de vrouwen – de beide moeders, de bruid en de bedrogen echtgenote – zijn in deze tragedie warm en levensecht. Het inventieve en schetsmatige toneelbeeld, de nonchalante folkloristische kostuums, de blote voeten van de acteurs en de traditionele muziekinstrumenten geven de voorstelling een eigen charme, die vreemd genoeg surrealistisch en open, en tegelijkertijd ook volks en aards aandoet. Alsof het gezelschap gisteravond in je dorp is gearriveerd en je nu tussen de wagens op het marktplein vermaakt met zang en dans. De muren van het theater leken ineens misplaatst. Ik ging verlangen naar de open lucht; naar de zon van de dag onder mijn huid; naar een keukenstoel op een plein middenin het leven, waar de avond langzaam valt en schaduwen op oude muren maakt; naar het uittrekken van mijn schoenen en dan misschien wel dansen met de aarde onder mijn voeten. (Ellen op de Weegh)

Bodas de Sangue van Grupo Ventoforte is voor het eerst in Europa te zien en speelt nog tot en met 18 april in Nederland.

Lees hier ook de recensie van Bloedbruiloft door Alba Theaterhuis.

Zaterdag 25 maart

KigeziNdoto – The Theatre Company (Kenia)

Beeldcollage: Helma Timmermans

Bij een Afrikaanse dansvoorstelling verwachten veel mensen misschien getrommel op een djembé, onuitputtelijke danskracht en een dynamiek waar onverwoestbare levenskracht uit spreekt. De voorstelling KigeziNdoto van de Keniaanse Theatre Company beantwoordt aan deze verwachtingen, maar heeft daarnaast een diepere boodschap in zich, die de toeschouwer aan het denken zet. Het stuk geeft de visie van jonge Afrikanen op de kolonisatie van Afrika door het Westen weer. De acteurs verwoorden in KigeziNdoto hun boosheid over hoe hun land verscheurd werd, de identiteit van stammen versnipperde en de mensen ketende. Eigenlijk verwoordt de titel KigeziNdoto dit het beste. KigeziNdoto betekent letterlijk vertaald ‘enkelboeien-dromen’. Met andere woorden, hoe kun je nog dromen als je enkels geboeid zijn?

Fotograaf: Keith Pearson

Harde woorden over de kolonisatie worden afgewisseld met muziek en dans, die met een groot gevoel voor ritme en vitaliteit hoop voor de toekomst uitspreken. Dit alles verbeeldt de zoektocht van de Keniaanse jongeren naar hun ware identiteit. “We denken niet meer zelf, maar wachten op anderen” (lees: de Europeanen), zegt één van de actrices in het begin van de voorstelling. De enigszins droevige, starende blikken van de andere acteurs versterken deze onwetendheid over hun eigen leven.

De voorstelling kent een breekpunt wanneer de muzikale begeleiders één voor één hun kunsten op hun instrumenten etaleren. Dit gebeurt nadat de spelers constateren dat ook zij een eigen identiteit en cultuur, met eigen ontdekkingen, hebben. De muzikanten weten dit besef op grandioze wijze uit te dragen in het “Lied van Overlevering”, het “Lied van Verraad” en het “Lied van Gevaar”. Met groot gemak en zowel staand, liggend als lopend weten ze hun muzikale kwaliteiten op onder meer de zeze, okokano en nyatiti uit te dragen. In combinatie met schelle kreten, intens gegil en ritmisch stampende voeten brengen ze het publiek in extase. Door de herontdekking van hun dromen en daarmee hun ware identiteit, bereiken de acteurs van Theatre Company nog een ander doel: dat je als publiek vanaf nu anders naar de Afrikaanse geschiedenis kijkt. (Gerard van den Berg)

KigeziNdoto speelt nog tot en met 3 april in Nederland.

Donderdag 23 maart

Frida Kahlo – Teatro del Farfullero (Mexico)

Zou je niet willen dat het gedroomde leven ook de werkelijkheid is? Het is een vraag, die aan het eind van de voorstelling Frida Kahlo aan het publiek wordt voorgelegd door één van de vrouwelijke Mexicaanse hoofdpersonen. Deze ene zin verwoordt eigenlijk de thematiek van de voorstelling over kunstschilderes Frida Kahlo. De actrice die de zin uitspreekt zou heel goed Kahlo kunnen verbeelden, met wie we in de voorstelling aan de hand van een serie schilderijen kennismaken.

Beeldcollage: Helma Timmermans

“Het schilderij ben ik”, zegt Frida Kahlo aan het begin van de voorstelling. Deze uitspraak lijken de acteurs van Teatro del Farfullero gestalte te willen geven door Kahlo’s indringende schilderijen uit te beelden. Om op die manier meer te vertellen over hoe Frida Kahlo in het leven stond. Een echt schilderij krijgt de toeschouwer daarbij niet te zien. Het blijft bij een lijst met daarin een zwart of wit doek. Er is gekozen om vooral de verbeelding van de toeschouwer aan te spreken. Enige voorkennis is daarbij wel een vereiste. Dat komt niet zozeer doordat het een buitenlandse productie is (boventiteling immers aanwezig), maar vooral omdat het stuk niet op een chronologische volgorde het leven van Kahlo beschrijft. Bovendien switchen de acteurs steeds tussen verschillende tijden: de tegenwoordige tijd en het begin van de vorige eeuw waarin Kahlo leefde. Hierdoor vraag je je telkens af of de actrice nu de kunstenares speelt of een jonge vrouw, die zich herkent in de gevoelens van Kahlo. Door al deze factoren is het soms moeilijk om een duidelijke lijn in de voorstelling te ontdekken en werkelijk geraakt te worden.

Fotograaf: J.L. Castillo

In de voorstelling worden poëtische teksten gebruikt om haar dromen, haar geestelijke en vooral haar lichamelijke pijn – ze leed aan polio en raakte op jonge leeftijd ernstig gewond door een ongeluk – te verwoorden. Ze zijn, zeker in het Spaans, prachtig, maar worden te vaak herhaald waardoor ze aan het eind niet meer verrassend zijn. De fraaie Mexicaanse muziek en de totale overgave waarmee de acteurs hun rol spelen maken veel goed, maar zijn niet voldoende om echt te ontroeren. (Gerard van den Berg)

Frida Kahlo speelt nog tot en met 26 maart in Nederland.

Lees het artikel over Nicholas Muray’s fototentoonstelling Frida Kahlo, ik zal je nooit vergeten in de Kunsthal Rotterdam (2005).

De volgende editie van het Wereld Muziek Theater Festival zal plaatsvinden in het voorjaar van 2008.