Pelgrims in het park

Zaterdagavond was het dan zover: Björk, Sigur Rós en Ólöf Arnalds traden gratis op in het Laugardalurpark in Reykjavik voor wat daar nu al een historisch concert mag heten. De publiciteit rond Náttúra, georganiseerd door Björk om aandacht te vragen voor het milieu in IJsland, was al wekenlang in Reykjavik opgebouwd. Toch moet het voor het grootste deel van het publiek gewoon een leuk concert zijn geweest. Vooruit, de omgeving was zeker groen, maar het milieu was niet de reden waarom zo’n 35.000 mensen naar het Laugardalurpark in Reykjavik waren gekomen. Grote trekkers Sigur Rós en Björk spraken niet over een groener IJsland maar deden gewoon waar ze goed in zijn: muziek maken.

In 2006 gaf Björk al eens zo’n optreden tijdens het IJslandse festival Hætta!, dat ten strijde trok tegen de groei van het aantal aluminiumsmelterijen op IJsland en de milieuschade die daarmee gepaard gaat. Maar destijds waren de meeste IJslanders blij met de extra werkgelegenheid die de smelterijen in de afgelegen gebieden zou opleveren. Nu lijkt de stemming te zijn omgeslagen, zo zei Björk in een interview vorige week in het lokale magazine Reykjavik Grapevine. Zoveel IJslanders blijken er niet meer te porren voor werk in de zware industrie.

IJslandse natuur

En zou IJsland niet veel beter af zijn als het zich zou richten op zijn unieke kwaliteiten? Het land heeft een prachtige natuur, schoon water en – op een paar drukke en dus vervuilende wegen in Reykjavik na – nog steeds schone lucht. Geothermie wordt gebruikt om huizen te verwarmen en elektriciteit op te wekken, en er rijden al bussen op waterstof. Zou IJsland zich daarmee niet veel beter kunnen profileren? Het steeds grotere aantal toeristen dat voor die puurheid naar het land komt, zou wel eens een veel betere impuls voor de economie kunnen betekenen.

Weinig concreet

Samen met Sigur Rós en Ólöf Arnalds treedt Björk nu dus nogmaals naar voren om IJslanders op te roepen te kiezen voor groen. Volgens de zangeres is het land op een kruispunt beland en is het tijd dat het land een fundamentele, groene keuze maakt. Dat er echter nog een lange weg te gaan is, bleek vrijdagavond op de persconferentie. De burgemeester van Reykjavik, één van de sponsors van het festival, wist niet meer uit te brengen dan dat hij natuurlijk voorstander is van een groener IJsland en daarom het park gratis ter beschikking had gesteld. Tegelijkertijd repte hij met geen woord over de mogelijkheid om met het openbaar vervoer naar dit festival te komen, om maar eens iets concreets te noemen. Het park stond uiteindelijk toch gewoon vol met SUVs, het vervoermiddel van de gemiddelde IJslander. De internationale pers kreeg (en gebruikte) nauwelijks de gelegenheid om kritische vragen te stellen, maar deed zich tegoed aan de hapjes en drankjes en bekeek de inhoud van de tasjes met promotiemateriaal over IJsland. En vergewiste zich uiteraard van het juiste ontmoetingspunt op zaterdag voor een speciale bustoer voor de pers langs alle mooie plekjes in de omgeving van Reykjavik.

Picknicken maar!

Sigur Rós

Het weer zat in ieder geval helemaal mee, die zaterdagmiddag. Een strakblauwe lucht en een warm zonnetje trokken vele gezinnen uit Reykjavik en omgeving naar het Laugardalur park. Dekentje uitspreiden, schoenen uit en picknicken maar! Aan het eind van de middag klonken als eerste de elektronische klanken van Ghostigital, met hulp van installatiekunstenaar Finnbogi Péturson. Op het ene moment waren dat zeer natuurlijke vogelgeluiden, op het andere moment was het alsof er vliegtuigen laag overkwamen. Péturson leek dan ook een complete werkbank te hebben meegenomen om deze effecten te bereiken.

Ghostigital en Péturson hadden de ondankbare taak het publiek op te warmen; bezoekers waren vanaf een uur of vijf vooral bezig om een goede plek te veroveren en om elkaar daarover via hun mobieltjes te informeren. Het publiek kwam ook niet voor Ólöf Arnalds, die vanaf het begin van de avond zo’n veertig minuten speelde. Arnalds leek met haar gitaar en breekbare stem als een soort IJslandse Joan Baez gemaakt voor het milieufestival en was ook de enige artiest die refereerde aan moeder aarde, maar haar prachtige luisterliedjes verdronken in het inmiddels massaal toegestroomde publiek. Het einde van haar optreden was dan ook het startschot voor de mensen om naar voren te dringen voor het hoogtepunt van de avond: Sigur Rós.

Volstrekt eigen

Het is voor IJslanders nauwelijks te bevatten dat Sigur Rós zo’n ontzettend trouwe schare fans in het buitenland heeft. ‘Zanger Jónsi, die woont toch gewoon bij ons om de hoek?’ Maar wie zaterdag in het Laugardalur park één van de 35.000 bezoekers was, begreep het. De band – versterkt met het damesstrijkerstrio Amiina en vijf blazers – heeft het vermogen om een volstrekt eigen geluid neer te zetten en wel zo dat iedereen er stil van wordt. Hoewel hun cd Með suð í eyrum við spilum endalaust net een week uit is, werden nieuwe nummers van de plaat al met gejuich begroet. Logisch, want deze nummers klinken net even wat pittiger dan die op voorganger Takk. Toch was dit optreden geen pure albumpresentatie: ook het inmiddels klassiek geworden Hoppipolla was onderdeel van het repertoire. De apotheose kwam toen zelfs Björk zich backstage niet meer in kon houden en het podium opkwam om een nummertje mee te trommelen.

Björk

Terwijl het kouder werd en de eerste gezinnen het terrein begonnen te verlaten, werd op een groot scherm vertoond waar dit concert toch eigenlijk aandacht voor vroeg: het beschermen van de IJslandse natuur. Beelden van breed lachende IJslandse regeringsfunctionarissen die miljoenencontracten tekenen met aluminiumgiganten om vervolgens enorme dammen aan te leggen werden afgewisseld met foto’s van watervallen en bergbeekjes met puur water. De impliciete vraag aan de IJslander was overduidelijk: waar kies jij voor? Toch stond de dag vooral in het teken van muziek, en na een half uurtje koukleumen stond de dame die dit festival toch maar allemaal voor elkaar had gekregen op het podium: Björk.

Gewoon koukleumen

Het publiek had er zin in en Björks band, compleet met een tiental blazers, duidelijk ook. Maar na een sterk begin had Björk moeite om de aandacht bij het publiek vast te houden bij wat langzamere nummers; het was inmiddels ook gewoon bibberen van de kou geblazen en mensen wilden bewegen! Ook de zangeres zelf verzuchtte dat het toch wel ískalt begon te worden. Desondanks wist ze in anderhalf uur – inclusief enkele toegiften – het publiek aan haar voeten te krijgen bij wat IJslanders nu al het concert van het jaar noemen. ‘Waarom organiseren we dit eigenlijk niet iedere zomer’, vroeg een bezoeker zich af. Terwijl het publiek, inmiddels gehuld in picknickdekens, zich richting auto spoedde en het veld aardig bezaaid was met afval, deelde een activist nog manmoedig flyers uit. Vanaf begin juli zijn er weer milieuacties, beloofde de tekst. Kijk maar op www.savingiceland.org voor meer informatie.