The Dirty Harry Collection

Met de release van Dirty Harry in 1971 werd ook een van de meest memorabele karakters uit de filmgeschiedenis gelanceerd. Deze Harry Callahan, gewapend met zijn trouwe .44 Magnum, was het filmische antwoord op een veranderende samenleving die geteisterd werd door stijgende criminaliteit. Clint Eastwoods vertolking van de zwijgende Callahan, die vooral goed was in intimiderend staren en het afleveren van memorabele oneliners, bleek een soort verlenging van zijn karakter in de westerntrilogie van Sergio Leone.

Dirty Harry kreeg vier vervolgfilms en werd permanent deel van de hedendaagse cultuur. Het origineel is een weliswaar zeer gewelddadige maar ook intelligente politiethriller die ook nu nog weet te verrassen. Voor de anderen geldt dat minder, maar het karakter van Harry Callahan is nog steeds relevant. De cyclus is vooral de erfenis van Clint Eastwood en het legendarische karakter dat hij wist te creëren. Gewelddadig, vastberaden, recht door zee, meedogenloos, overtuigd van zijn eigen gelijk. Een baken van helderheid en eenvoud in een complexe samenleving waarin niets zwart-wit is.

Dirty Harry (1971)

Dirty Harry is, naast een politiethriller, ook een karakterstudie van een man die verstrikt is geraakt in een systeem dat hij veracht. Voor Harry Calahan zijn alle criminelen gelijk en het gaat hem er slechts om ze te stoppen: hoe dan ook. Hij leeft in een eigen ethisch universum met aan de ene kant dat van de criminaliteit en aan de andere kant dat van de politiek. Hij ontdoet de samenleving van criminelen en hij verwacht daarin steun van die politiek. In de praktijk vecht hij daarmee echter net zo’n strijd als met de criminelen. Zijn positie en de resultaten die hij boekt suggereren dat de samenleving mensen als hij, die de grenzen van de wet opzoeken, nodig heeft. Harry Callahan is een nihilist, maar wel een die ons confronteert met onze eigen nihilistische kanten. De film idealiseert een amorele maniak die ons hoop biedt op verlossing van nog ergere amorele maniakken.

De confrontatie in het lege stadion vormt de sleutelscène van de film. Een vermoeide en gewonde Harry weet Scorpio eindelijk te vloeren, waarna hij op diens bloedende been gaat staan om zo een bekentenis af te dwingen over de verblijfplaats van het meisje dat die heeft ontvoerd. De locatie illustreert op magnifieke wijze de analogie met de Romeinse gladiatorengevechten waarbij een bloeddorstige menigte meebeslist over leven en dood, terwijl de onderliggende partij smeekt om genade (en een advocaat). De schreeuw om gerechtigheid van de kijker is van ver te horen, en de film speelt hier in op een zeer oude karaktertrek van de mensheid: oog om oog, tand om tand. Dirty Harry vertolkt een breed gevoelde afschuw voor een systeem dat moordenaars laat lopen vanwege procedurele fouten, en opteert in plaats daarvoor voor een eigen afweging over goed of kwaad, onschuldig of schuldig. Dat daarbij slachtoffers vallen – waar gehakt wordt vallen immers spaanders – is onvermijdelijk. Harry en Scorpio vormen twee kanten van dezelfde psychopathische medaille: beiden worden gedreven door driften die ze niet onder controle hebben en beiden zijn in hun strijd niemand verantwoording schuldig. Harry weet dat er voor Scorpio honderd andere psychopaten klaar staan, maar hij kan niet anders dan de strijd aan gaan. Als hij op het eind dan toch zijn politiepenning de rivier in gooit is de vraag of het niet te laat is eigenlijk al beantwoord.

Dirty Harry is gevuld met memorabele actiescènes en prachtige landschapsshots waarin Callahan als een soort wraakengel afgezet wordt tegen de skyline van San Francisco. De stad lijkt hier een inferno waarin slechts een persoon redding kan brengen, een koppeling die vooruit lijkt te lopen op de manische gedrevenheid van Travis in Taxi Driver. De wens van het publiek om politiebescherming, die ver mag gaan om de veiligheid te garanderen, wordt gepareerd in een meesterwerk dat politiek incorrect is tot op het bot.

Magnum Force (1973)

Opkomende scriptschrijvers John Milius en Michael Cimino (die later samen The Deer Hunter zouden maken) bedachten een film die het personage van Callahan een totaal nieuwe richting opstuurde. De maatschappelijke kritiek op de handelwijze van Dirty Harry was groot, en in Magnum Force werd een groep antagonisten geïntroduceerd die als bliksemafleider voor zijn methodes fungeerden. Topcriminelen worden door een groep motoragenten vermoord nadat ze zijn ontsnapt aan justitiële vervolging, en Harry moet een onderzoek instellen. Volgens de logica van de eerste film zou hij achter deze acties moeten staan, maar hij doet dat niet. Hoe afkerig hij soms ook is van de wet en het systeem waarin hij opereert, het werken binnen dat systeem is in Magnum Force de enige optie. Grenzen opzoeken mag, maar eigen rechter spelen is een stap te ver.

Magnum Force mag in de keuzes van Callahan dan een moreel meer verantwoorde en minder nihilistische toon hebben dan zijn voorganger, maar de breder geschetste visie is veel donkerder. De film toont een postapocalyptische wereld waarin recht en orde plaats hebben gemaakt voor executies op klaarlichte dag. Waar de desillusie in Dirty Harry in Callahan zelf zat, komt die hier van in zwart leer gevatte (fascistische) agenten. Regisseur Ted Post houdt een krachtige spiegel voor aan dat deel van de samenleving dat wel instemde met de boodschap van Dirty Harry

The Enforcer (1976)

Na de twee uitersten van Dirty Harry en Magnum Force moest voor de vervolgfilms de keuze worden gemaakt welk uiterste te volgen. In The Enforcer is dat, net als in de twee latere films, het thematische pad van de eerste. Een groep terroristen met vage linkse doelen bedreigt ditmaal de vrede. Belangrijker hier is de keuze om Callahan aan een vrouwelijke partner te koppelen, een antwoord op de feministische roep om de opkomende seksegelijkheid in de maatschappij ook in film een plaats te geven. Harry wil geen nieuwe partner, en zeker geen vrouwelijke. Deze inspecteur Moore (Tyne Daly, van latere Cagney & Lacey-faam) is een kantoorfunctie gewend en heeft nog nooit iemand gearresteerd.

The Enforcer is een veel luchtiger film dan de eerste twee en moet het meer van het spel tussen Eastwood en Daly hebben dan van de strijd met de terroristen of van de morele kwesties van zijn voorgangers. De schijnbaar liberale keuze voor de vrouwelijke partner en de groeiende waardering van Callahan voor haar optreden, krijgt nog een extra lading in de climax op Alcatraz. Regisseur James Fargo’s losse aanpak werkt goed voor de man-vrouwconflicten, maar uiteindelijk schiet de film tekort juist vanwege die luchtigheid. Harry Callahan is veel zwaarder weer gewend, en de kwesties van The Enforcer kan hij met een hotdog en een koffie in de hand nog wel oplossen.

Sudden Impact (1983)

Sudden Impact volgde na een hiaat van zeven jaar en veel was in de tussentijd veranderd. Zo had Eastwood zelf een respectabele regiecarrière opgebouwd, en ditmaal zat hij dan ook op die stoel. Harry Callahan is echter nog steeds zijn oude botte zelf. Wegens zijn onorthodoxe methodes wordt hij tijdelijk op een zijspoor gerangeerd. Hij moet in het kleine San Paulo onderzoek doen naar een in San Francisco gepleegde moord waarvan de sporen terugleiden naar het stadje. Al snel raakt hij verwikkeld in een serie moorden met allemaal dezelfde modus operandi.

Sudden Impact is een formulefilm die gered wordt door het personage van Harry. De introductie van een vrouwelijke moordenaar die wraak neemt op haar verkrachters is op het eerste oog inventief, maar het doodse spel van Sondra Locke doet de interesse in haar al snel vervagen. De film is interessant vanwege de nadruk waarmee Harry in een vroege scène tijdens een door hem verijdelde overval de regel ‘Go ahead, make my day‘ uitspreekt. Ronald Reagan gebruikte de quote later in een toespraak, en de uitspraak liep vooruit op de in 1985 ingevoerde Castle Doctrine (ook wel de ‘Make My Day‘-wet genoemd). Hierin staat dat een bewoner het recht heeft een indringer, waarvan vermoed wordt dat die een misdaad gepleegd heeft of zal plegen, met passend geweld mag stoppen. Uiteindelijk lijkt de boodschap toch vooral cynisch te zijn. Sudden Impact lijkt zichzelf af te vragen waarom hij is gemaakt, en vooral waarom iemand hem zou willen zien. De actie is meer van hetzelfde en de tegenstanders zijn zo mogelijk nog eendimensionaler. Door Clint wordt het echter toch een onderhoudende ervaring.

The Dead Pool (1988)

Callahan en zijn crew worden nog eenmaal ontdooid voor dit laatste deel. Alle ambities om een relevante film te maken worden in The Dead Pool overboord gegooid en de makers hebben een standaard actiefilm gemaakt met wat extra peper in de vorm van Harry. De gestoorde filmregisseur Peter Swan (Liam Neeson) is in een spel verwikkeld waarin voorspeld moet worden wie van een lijst met beroemdheden dat jaar zal sterven. Als de personen van Swans lijst onder mysterieuze omstandigheden echt de dood vinden start Harry een onderzoek. Een onderzoek dat een extra laag krijgt omdat zijn eigen naam ook op de lijst blijkt te staan.

Het hoogtepunt van de film is een hommage aan (of parodie op) Bullitt, waarin Callahan achtervolgd wordt door een op afstand bestuurd autootje gevuld met explosieven. Het zegt iets over de verdere kwaliteiten van deze mislukking, en het is jammer dat The Dead Pool nu de afsluiting vormt voor een cyclus die als geheel toch wel legendarisch genoemd mag worden. Nog sterker dan Sudden Impact is The Dead Pool een zoektocht naar de oorsprong van Callahans populariteit. Hoe kan het zijn dat het publiek een zo cynisch karakter als Harry adoreert, een personage dat nog veel gewelddadiger is dan al zijn tegenstanders bij elkaar? Dat er twintig jaar na dit laatste deel nog steeds geruchten zijn rond een mogelijke terugkeer is veelzeggend.

De dvd’s

Alle films zijn voor deze nieuwe uitgave opgepoetst, en het beeld en geluid mogen er zijn. Waar deze versies echter vooral in uitblinken zijn de extra’s. Verspreid over de vijf films is er zo’n vier uur aan oudere (bij de oorspronkelijke release gemaakte) en nieuwere documentaires, en samen geven die een uitstekend beeld van het personage, de morele kwesties rondom de films, het geweld en de carrière van Clint Eastwood. Een selectie van de titels schetst een goed beeld van het spectrum: The Long Shadow of Dirty Harry, Clint Eastwood. The Man From Malpaso, A Moral Right. The Politics of Dirty Harry, A Hero Cop. Yesterday and Today, The Business End. Violence in Cinema, Harry Callahan/Clint Eastwood. Something Special in Films. Daarnaast kreeg elke film een nieuw ingesproken audiocommentaar waarin nog veel meer achtergrondinformatie aan bod komt, en zijn er nog korte individuele interviews en trailers.