Expressiviteit op het scherm

Wat is de essentie van het boek volgens jou?

Het gaat over liefde en over de angst om degene die je liefhebt te verliezen. Het is een angst die iedereen met zich meedraagt. We zijn allemaal minstens één keer als kind ’s nachts in tranen wakker geworden omdat we droomden dat onze ouders dood waren. Die angst is enorm. Het boek laat ook zien hoe je desalniettemin door kunt gaan met je leven.

Waarin schuilt het geheim dan, dat mensen in staat stelt door te gaan?
Het geheim, als je het zo kunt noemen, is het herkennen van de schoonheid in het lijden. Kunst stelt je daartoe in staat, want wat mooi is in kunst, is altijd gerelateerd aan pijn en verdriet. Zonder lijden ook geen schoonheid.

Heb je het hierover gehad met Murakami?
Nee. We praten nooit over wat ons bezighoudt als kunstenaars. Dat komt ook omdat Murakami heel gesloten is. Hij houdt er niet van om dingen te analyseren. We gaan heel discreet en afstandelijk met elkaar om.

Jammer. Je zou zeggen dat jullie elkaar best wat interessants te vertellen hebben.
Misschien komt het nog. Tot nu toe hebben we elkaar altijd maar kort gesproken. Hij leidt een heel gereguleerd bestaan. Hij werkt maar door, doet niet aan zondagen of vakanties. Hij is ook altijd samen met zijn vrouw als ik hem spreek.

Wat zeiden ze eigenlijk over de film?
Tot mijn opluchting vonden hem heel goed. Een filmadaptatie is toch een soort portret. Het zou erg jammer zijn als ze het boek er niet in herkenden.

In het boek komt veel seks voor. De seks in Norwegian Wood is vaak filmisch interessanter en intenser dan seksscènes in andere films. Hoe doe je dat?
Voor deze film geldt dat iedere keer als ze met elkaar naar bed gaan, er zoveel problemen zijn. Daarom moest ik focussen op de gezichten, om niks te missen. Als ik zelf een seksscène in een film zie, is dat altijd problematisch. Je merkt dat er geframed wordt met een achterliggende reden: iets moet verborgen worden, er ligt ergens een laken over, et cetera. Het voelt nep. Daarom prefereer ik om de lichamen uit de weg te gaan en me op de gezichten te concentreren. Dat creëert een gevoel van sensualiteit.

Met name de scène waarin de camera naast de personages op de grond lijkt te liggen, is erg mooi. Weet je nog waar dat idee vandaan kwam?

Ik wilde dat het publiek zich zou voelen alsof het heel dichtbij was, bijna alsof het de huid van de personages kon aanraken. Om dat te bereiken zat de cameraman heel dichtbij de acteurs, in een oncomfortabele houding achter de camera op de grond. Ik had de acteurs gezegd dat ze moesten doen wat ze wilden en dat de camera wel zou volgen. Toen Rinko Kikuchi huilde, draaide ze haar gezicht naar de camera. Ze was te dichtbij om scherp te kunnen stellen, dus de cameraman bewoog zich onhandig naar achteren. Ze snapte het precies. Ze wachtte tot hij op de goede positie zat en toen pas gaf ze alles. Het was fantastisch.

Toch vond je haar in eerste instantie niet geschikt voor de rol.
Ik had haar alleen in Babel gezien en ik dacht dat ze niet bij de rol van Naoko zou passen. Ze vroeg me heel vaak om auditie te doen, maar ik bleef weigeren. Uiteindelijk had ik zoveel mensen gezien. Niemand was helemaal perfect voor de rol. Toen pas liet ik haar auditeren en de tape was geweldig. Ze had gelijk dat ze bleef drammen.

Het moet moeilijk zijn geweest om Japanse acteurs te regisseren, terwijl je zelf geen Japans spreekt.
Het was heel makkelijk. Niet zo moeilijk als je zou denken in ieder geval, want de taal van de cinema is dezelfde voor iedereen. Als je de monitor bekijkt, zie je precies wat goed is en wat niet. Je kunt zelfs horen of de acteurs goed acteren. Zelfs als we de stemmen achteraf in de studio opnamen, omdat er bijvoorbeeld een probleem met het geluid was, kon ik altijd de goede take eruit pikken. Als je je richt op de expressiviteit op het scherm, kun je je bijna niet vergissen.

Zou je dan ook Nederlandse acteurs kunnen regisseren?

Dat weet ik niet. Voor mij lag het van te voren vast dat Norwegian Wood een goede film zou kunnen opleveren. Het lag ook vast voor mij dat ik de film in Japan moest opnemen, in het Japans, met Japanse acteurs. Toen ik met de Japanse crew van start ging, voelde ik dat ik alles zou begrijpen. Dat weet je pas als je aan het werk gaat. Als ik een goed boek zou lezen en ik zou vervolgens een Nederlandse film zien en geraakt worden door de muzikale kwaliteit van de taal, dan zou ik het wel willen verfilmen.

Maar of het Nederlands nou zo muzikaal klinkt…
Een voorbeeldje: mijn eerste korte film werd geselecteerd voor een Zweeds filmfestival. Ik kreeg een telefoontje van het festival. We spraken Engels met elkaar, maar op een gegeven moment excuseerde de vrouw aan de andere kant van de lijn zich, omdat ze even iets in haar eigen taal tegen een medewerker moest zeggen. Ik werd enorm bewogen door wat ze in het Zweeds zei. Ik zat meteen middenin een oude film van Ingmar Bergman. Het Zweeds is zo’n muzikale taal.

Dus misschien moet je een Zweedse film maken?
Alles is mogelijk.

Lees hier een recensie van Norwegian Wood.