De mannen van de media (1)
.
IDFA 2014 keert de lens naar de media. Het themaprogramma ‘Of Media and Men’ bestaat uit zeven documentaires die de relatie tussen media en macht onderzoeken. Het zijn stuk voor stuk spannende, relevante films, die een mooi overzicht geven van de veranderende machtsverhoudingen in de loop der tijd. Verhoudingsgewijs legt het programma hooguit erg veel nadruk op de Verenigde Staten, weliswaar de bakermat van veel online ontwikkelingen, maar bepaald niet het enige land waar de media onder druk staan.
Silenced
James Spione • USA, 2014
3 sterren
Mooi aan het themaprogramma ‘Of Media and Men’ is dat sommige mensen in meer dan één film hun opwachting maken. Advocaat Jesselyn Radack bijvoorbeeld, die zich zeer actief inzet voor klokkenluiders, duikt zowel op in CITIZENFOUR als in Silenced.
De documentaire van James Spione (what’s in a name?) laat zien hoe er in de Verenigde Staten wordt omgesprongen met klokkenluiders. In Nederland kun je je geknakte carrière in een caravan voortzetten, onder Barack Obama verdwijn je met een beetje pech dertig maanden in de gevangenis. Schrijnende verhalen zijn het, over moedige mensen wiens leven werd geruïneerd omdat ze vonden dat de waarheid een groter belang diende dan hun geheimhoudingsplicht. Spione mixt de verhalen van John Kiriakou (ex-CIA), Thomas Rake (ex-NSA) en Jesselyn Raddack (voormalig ethisch consultant voor het Amerikaanse Ministerie van Justitie). Deels nagespeeld in zwart wit, deels verteld door de betrokkenen, vervlecht hij drie gecompliceerde levens, die zich niet makkelijk laten navertellen. Dat maakt Silenced soms ingewikkeld. Misschien was het een betere keuze geweest om ze achter elkaar te zetten. Het had nog steeds een fascinerende, afschuwwekkende film opgeleverd.
Burgers die de FBI onderzoeken
1971
Johanna Hamilton • USA, 2014
4 sterren
Wie dacht dat Snowden de eerste is die de geheimen van de NSA verspreidt, doet er goed aan om 1971 te bekijken. Tijdens het eerste beroemde gevecht tussen Mohammed Ali en Joe Frazier in 1971, breekt een groepje jonge idealisten in een plaatselijk kantoor van de FBI in het plaatsje Media (nogmaals, what’s in a name?). Ze noemen zichzelf The Citizen’s Commission to Investigate the FBI en zijn erop uit om te bewijzen dat de FBI zichzelf te veel macht toe-eigent. Uit de documenten die de groep ontvreemt, blijkt dat de FBI werkelijke alle ‘links radicalen’ bespioneert, van militante zwarte activisten tot onschuldige vrouwenpraatgroepen. De kranten worstelen met een dilemma: moeten ze informatie uit gestolen bronnen publiceren?
Voor het eerst blikken de betrokkenen terug op hun diefstal. Nooit zijn ze gearresteerd, maar nu doen ze hun verhaal. 1971 bevat een prachtige boodschap. De film suggereert dat de lijst met verdachten domweg te lang was, omdat de FBI alles en iedereen in de gaten hield. Je kunt je afvragen of het rücksichloss vergaren van data door de NSA effectiever is. In ieder geval waren de hoofdrolspelers van 1971 bereid een leven in de gevangenis door te brengen, ‘want als je alleen kiest voor wat veilig is, dan winnen zij’. Het levert een vrolijk en ontroerend portret op. Alleen de keuze voor de titel is onbegrijpelijk, zeker voor niet-Amerikanen. ‘The Citizen’s Commission to Investigate the FBI’ spreekt toch al veel meer tot de verbeelding?
