IDFA 2009

Deel 1 | Deel 2 | Deel 3: When You’re Strange | Deel 4 | Deel 5

Inhoud: Countryside 35×45 | Food, Inc. | The Invention of Dr. Nakamats | Missile | Space Tourists | The Yes Men Fix the World

Verdwijnend Russisch platteland
Countryside 35×45 – Mid-Length Competition
Evgeny Solomin • Rusland, 2009

Countryside 35×45 is de laatste 35 mm-film die in Siberië is geschoten, vertelt regisseur Evgeny Solomin voor aanvang van de voorstelling. De techniek is niet meer voorhanden. Het is exemplarisch voor de regio die, volgens het beeld dat Countryside 35×45 ervan geeft, zelf ook niet zo lang meer heeft. De bewoners moeten overstappen op een nieuw paspoort en daarvoor hebben ze een nieuwe pasfoto nodig, van 35×45 mm. De meesten hebben nog steeds een Sovjet paspoort en zijn daar dik tevreden mee. Waarom iets veranderen als het altijd heeft voldaan? Bovendien, hoe vaak komen ze in de stad, laat staan in een ander land?

Geschoten in stemmig zwart-wit, in lange, statische shots, lijkt Countryside 35×45 een ode aan het Russische platteland. De bewoners, verlegen en onderdanig nu ze op de foto mogen,  storten hun hart uit bij de charmante fotograaf. Het lijkt of ze uit een andere eeuw komen, waarin koeien door het dorp trekken en hanengekrijs alles overstemt. Prima film voor als je een uur gestrest in de rij hebt gestaan in een vol Cineac: die andere wereld bestaat dus ook. Al blijft de vraag hoe lang gemeenschappen zoals Solomin ze portretteert blijven bestaan. De vooruitgang is niet tegen te houden, zelfs niet in een uithoek van Siberië. (Marjolein van Trigt)
Terug naar boven | Deze film op site IDFA

Er is iets ongelofelijk mis met de Amerikaanse voedselproductie en -consumptie. Een handjevol megabedrijven heeft de productie in handen, en die behandelen dieren vooral als voorwerp. De maisproductie wordt zwaar gesubsidieerd en is in handen van corporaties met onfrisse praktijken. En mais blijkt een product dat werkelijk overal in verwerkt wordt. Zelfs koeien zijn massaal op een maisdieet gezet, maar dat brengt voor de consument het risico van besmettingen van het dodelijke E. Colibacterie met zich mee. En dan faalt regeringstoezicht – mede als gevolg van belangenverstrengelingen – ook nog eens compleet. Het goedkoop voedsel dat de massaproductie mogelijk maakt blijkt meestal ook ongezond voedsel, en het gevolg daarvan zijn enorme gezondheidsproblemen. Kortom: ‘verziekt’ is wel een goede omschrijving.

De makers hebben een interessant en zelfs belangrijk punt, en weten dat op effectieve manier te maken. Het is jammer dat geen van de megavoedselproducenten reageert, want dat maakt de boodschap wel wat eenzijdig. Door de focus puur op de VS te richten kun je als Europese kijker bovendien wellicht te makkelijk denken dat het hier om een exclusief Amerikaans probleem gaat. De makers schuwen het sentiment niet: zo is er een moeder die haar kindje verloor door besmet vlees en nu lobbyt voor meer overheidscontrole. En voor die onnozele kijker die het nóg niet snapt wordt op het eind voor de duidelijkheid de volgende boodschap meegegeven: weet wat u eet. Maar vooral: weet van wie u eet… (Marcel Westhoff)
Terug naar boven | Deze film op site IDFA

De uitvinder van de floppydisk en lucky businesscards
The Invention of Dr. Nakamats – Mid-Length Competition
Kaspar Astrup Schröder • Denemarken, 2009

The Invention of Dr. Nakamats… Rare titel eigenlijk. Welke van de meer dan 33.000 uitvindingen van dr. Nakamats zou regisseur Kaspar Astrup Schröder bedoelen? De allereerste floppydisk? Love Jet, de potentieverhogende spray voor dames en heren? De fietstaxi op basis van waterenergie? Het speciale dieet waarmee hij 144 hoopt te worden? Of toch de lucky businesscards die dr. Nakamats aan iedereen uitdeelt, voor toekomstig geluk?

In Japan is dr. Nakamats een fenomeen, niet alleen vanwege zijn vele uitvindingen, maar ook vanwege zijn veelvuldige televisieoptredens en zijn bizarre persoonlijkheid. De documentairemaker hoeft weinig meer te doen dan het rec-knopje in te drukken en zijn camera op Nakamats gericht te houden. Alle cinematografische trucjes die hij verder uithaalt, doen overbodig aan. Het levert een fascinerend portret op van een levendige, creatieve tachtigjarige met megalomane trekjes. Zijn Engels is goed, behalve zijn gewoonte om de ‘l’ als een ‘r’ uit te spreken. Regelmatig wordt gegiechel in de zaal gesmoord, want dr. Nakamats zelf is aanwezig bij de vertoning. Zou hij begrijpen waarom mensen om hem lachen? Het lijkt erop dat hij zichzelf bloedserieus neemt. Hoewel? Welke uitvinder gaat er nu op de foto met zijn fans onder het uitroepen van zijn zelfbedachte yell ‘NakamatsTZU!’?

Na de voorstelling springt Nakamats op het podium  en roept de hele zaal mee. ‘NakamatsTZU!’ Daarna staan velen in de rij om een ‘rucky businesscard’ uit handen van de meester te ontvangen. Dr. Nakamats heeft er weer een paar honderd fans bij. (Marjolein van Trigt)
Terug naar boven | Deze film op site IDFA

De saaiheid van massavernietiging
Missile – Frederick Wiseman Retrospective
Frederick Wiseman • VS, 1987

In het kader van het retrospectief rond regisseur Frederick Wiseman, een van de bekendste exponenten van de zogenaamde ‘direct cinema‘, werd ook Missile vertoond. In deze film uit 1987 – de nadagen van de Koude Oorlog – volgt Wiseman een groep rekruten van de Amerikaanse luchtmacht die worden opgeleid met één doel: het afvuren van intercontinentale kernraketten. Missile biedt een unieke blik op een normaal gesproken gesloten wereld, en de maker verdient applaus dat dit hem gelukt is. Niettemin wordt de kijker met een weinig bevredigend gevoel achtergelaten.

Zoals ook bij zijn andere films hanteert Wiseman een extreem ‘kale’ stijl waarbij de maker zich lijkt weg te cijferen: er is geen muziek of voice-over, er worden geen vragen gesteld en de shots worden vaak lang aangehouden. Daarbij lijkt Wiseman werkelijks niets ongezien te willen laten: van de eindeloze klassikale lessen en het tot in den treure oefenen van de vele procedures, tot meer banale zaken als de vondst van – jawel – een halve snackreep in een lanceercabine. Niets menselijks is deze mensen vreemd, lijkt de boodschap te zijn. Het lage tempo vergt soms wel heel veel geduld van zijn kijkers. Erger: de bewuste afstandelijkheid voorkomt tevens dat er antwoorden komen op interessante vragen als: wat bezielt deze mensen om dit werk te kiezen, waarbij ze bij wijze van spreken met de druk op een knop miljoenen doden kunnen veroorzaken? (Marcel Westhoff)
Terug naar boven | Deze film op site IDFA

Ruimteschroot en miljoenendromen
Space Tourists – Feature-Length Competition
Christian Frei • Zwitserland, 2009

Ooit was de ruimtevaart een van de paradepaardjes van de Sovjetunie. Nu is het epicentrum ervan, lanceerbasis Bajkonoer in Kazachstan, slechts een schim van het verleden. Magnumfotograaf Jonas Bendiksen vindt tussen de troosteloze flats, waar eens duizenden ruimtewerkers gehuisvest waren, inspiratie in vervallen monumenten uit de gloriedagen. Hij was tevens de eerste die Kazachen fotografeerde die naar de aarde teruggekeerde raketonderdelen illegaal bergen en als schroot doorverkopen. Christian Frei lukte het ook om met een aantal van deze bergers op pad gaan. Daarnaast worden twee multimiljonairs, waaronder de Amerikaans-Iraanse zakenvrouw Anousheh Ansari, gevolgd die hun droom vervullen. De raketten die de Russen de ruimte in sturen zijn namelijk financieel voor een groot deel afhankelijk geworden van dit soort superrijken. Voor een slordige twintig miljoen dollar kunnen zij een retourtje International Space Station kopen.

Frei neemt de tijd voor zijn onderwerpen, blijft zelf op de achtergrond, heeft oog voor detail en weet dit in fraaie beelden te vangen. Het contrast tussen de povere omstandigheden op de grond en de rijkaard die aan het spelen is met gewichtloosheid is fascinerend om te zien. Wat ze gemeen hebben is dat beide werelden even onwerkelijk zijn. De droom om ooit in de ruimte te mogen bivakkeren spreekt velen aan, getuige ook de geldprijs die Amsari in leven riep voor privéruimtevaartprojecten. Een enthousiasteling die hieraan mee doet is een Bulgaar die met een hoog Te land, ter zee en in de lucht-niveau ooit hoopt een bemande raket naar de maan te sturen. Met een mengeling van nieuwsgierigheid en bewondering registreert Frei zijn personages, zonder over ze te oordelen. Want wat is het vervullen van een droom waard? Al je vrije tijd? Een maandsalaris? Een jaarsalaris? Of toch wellicht twintig miljoen dollar? (Marcel Westhoff)
Terug naar boven | Deze film op site IDFA

Preken voor eigen parochie
The Yes Men Fix the World – Reflecting Images – Best of Fests
Andy Bichlbaum, Mike Bonanno • Frankrijk, USA, 2009

Zouden de Yes Men eigenlijk succes hebben met hun aanpak? Het heeft ze veel publiciteit opgeleverd, twee grappige films en een wereldwijde aanhang. Maar succes? De humoristische methodes van de antiglobalisten worden zeker niet door iedereen begrepen. In The Yes Men Fix the World geven ze zich uit voor woordvoerders van grote bedrijven en de overheid. Eenmaal uitgenodigd op conferenties tonen ze op ludieke wijze aan waar de industrie steken laat vallen, tot verbazing van de zaal en tot ongenoegen van de organisatoren.

The Yes Men Fix the World laat na The Yes Men opnieuw een sterk staaltje slimme streken van het tweetal zien. Zo verschijnt filmmaker Andy Bichlbaum op BBC World om zogenaamd als woordvoerder van Dow Chemical te vertellen dat het bedrijf twintig jaar na de chemische ramp in Bhopal bereid is om de slachtoffers een ruime schadevergoeding toe te kennen. Hier komt even in de film een moreel punt om de hoek kijken: de Yes Men krijgen het verwijt dat ze de slachtoffers blij hebben gemaakt met een dode mus. Maar als het tweetal in India een kijkje gaat nemen, blijkt iedereen die ze spreken het een goede actie te vinden.

De manier van film maken van Bichlbaum en Mike Bonanno doet af en toe denken aan die van Michael Moore. De spanningsboog is kort, er wordt vooral niet veel uitgelegd, animaties zorgen voor een grappig effect als er toch een minimale uitleg vereist is, en het is nooit te lang achter elkaar serieus. De wereld is verdeeld tussen mensen die de acties van de Yes Men begrijpen en er helemaal achter staan, en degenen die er niets van snappen en zichzelf zodoende eeuwig belachelijk maken. Tot die laatste categorie behoren helaas wel net de meeste medewerkers van de multinationals en de Amerikaanse overheid. Na de Oxfam Noviblezing op het IDFA wordt The Yes Men Fix the World met luid applaus ontvangen. Het is ook een sympathieke, vrolijke film. Toch valt de gedachte moeilijk te onderdrukken dat de Yes Men vooral preken voor eigen parochie. (Marjolein van Trigt)
Terug naar boven | Deze film op site IDFA